Jednym z charakterystycznych objawów mukowiscydozy u mężczyzn jest niepłodność, która dotyka w Polsce aż 97% pacjentów. Przyczyną tego stanu rzeczy jest zwykle brak nasieniowodów. A co z 3%, resztą mężczyzn chorujących na mukowiscydozę? Zwykle są to osoby z popularną w Polsce mutacją 3849+10kbC–›T, u których nasieniowody są drożne.
Hipogonadyzm
Hipogonadyzm to stan, w którym jądra nie produkują wystarczającej ilości testosteronu, hormonu męskiego. U mężczyzn z mukowiscydozą ryzyko wystąpienia hipogonadyzmu jest wyższe niż w populacji ogólnej. Przyczyny tego zjawiska nie są do końca jasne, ale mogą wiązać się z przewlekłym stanem zapalnym, niedożywieniem i terapią steroidową, które są powszechne u pacjentów z mukowiscydozą.
Hipogonadyzm u mężczyzn z mukowiscydozą może prowadzić do zmniejszenia masy mięśniowej, niskiej gęstości kości oraz opóźnienia dojrzewania płciowego. W niektórych przypadkach, pacjenci mogą doświadczać objawów takich jak zmniejszona libido, problemy z erekcją, zmniejszona energia oraz nastroju oraz zmniejszona ilość owłosienia ciała.
Terapia modulatorowa CFTR, która jest stosowana do leczenia mukowiscydozy, może poprawić funkcjonowanie jąder poprzez zmniejszenie stanu zapalnego, poprawę stanu odżywienia i funkcji płuc. W niektórych przypadkach, terapia modulatorowa CFTR może pomóc w normalizacji poziomu testosteronu u mężczyzn z mukowiscydozą i poprawie funkcji seksualnych. W przypadkach ciężkiego hipogonadyzmu, u pacjentów mogą być stosowane także terapie hormonalne, takie jak podawanie testosteronu.
Bóle jąder w terapii modulatorami CFTR
W niektórych przypadkach, u mężczyzn z mukowiscydozą, stosujących terapię modulatorami CFTR, mogą wystąpić bóle jąder w pierwszych tygodniach leczenia. Ten objaw jest rzadki, ale został zgłoszony w niektórych badaniach klinicznych oraz przez pacjentów.
Przyczyna bólu jąder po zażywaniu modulatorów nie jest w pełni wyjaśniona, ale istnieją pewne hipotezy na ten temat. Jeden z możliwych mechanizmów polega na tym, że Kaftrio wpływa na gęstość wydzieliny w kanale najądrza i może powodować zwiększone ciśnienie w jądrze, co prowadzi do bólu. Inna teoria sugeruje, że ból jąder pojawia się jako efekt poprawy funkcji CFTR i zwiększonego transportu jonów, co może prowadzić do zwiększonej ilości wydzieliny w kanale najądrza.
W większości przypadków, ból jąder po zażyciu modulatorów jest łagodny i zanika samodzielnie po kilku dniach lub tygodniach. W przypadku, gdy objawy są bardziej nasilone lub utrzymują się przez dłuższy czas, należy skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć inne przyczyny bólu jąder. Lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwbólowych lub w skrajnych przypadkach, zmianę terapii.
Gruczoł krokowy
Terapia modulatorowa CFTR może wpłynąć na ilość wydzieliny gruczołu krokowego u mężczyzn z mukowiscydozą. Gruczoł krokowy jest gruczołem płciowym, który produkuje wydzielinę bogatą w enzymy i składniki odżywcze, które są ważne dla spermy i jej prawidłowego funkcjonowania. W przypadku mukowiscydozy, gruczoł krokowy jest również dotknięty chorobą i jego wydzielina może być zmniejszona w ilości i gęstości.
Terapia modulatorowa CFTR, poprzez poprawę funkcji CFTR, może wpłynąć na wydzielanie gruczołu krokowego. W badaniach klinicznych z udziałem mężczyzn z mukowiscydozą, stosowanie leków modulatorowych CFTR powodowało wzrost objętości wydzieliny gruczołu krokowego oraz poprawę jej składu. Zwiększenie ilości wydzieliny gruczołu krokowego może mieć korzystny wpływ na funkcję nasienia i poprawić szanse na powodzenie zabiegu zapłodnienia.
Główna przyczyna bezpłodności – niedrożność nasieniowodów, CBAVD
CBAVD (ang. congenital bilateral absence of vas deferens) to stan, w którym oba nasieniowody są całkowicie nieobecne, co uniemożliwia wypływ nasienia z jąder i prowadzi do męskiej niepłodności. U pacjentów z mukowiscydozą CBAVD jest zwykle spowodowane przez gęsty, lepki śluz, który w okresie płodowym blokuje przepływ nasienia przez nasieniowody. W wyniku tego, nasieniowody ulegają zmianom zarostowym i degeneracyjnym, co prowadzi do ich braku lub całkowitej nieobecności.
CBAVD jest jednym z najczęstszych objawów mukowiscydozy u mężczyzn i dotyka około 97% pacjentów z CF. Jednak, u pacjentów z mukowiscydozą, CBAVD zwykle nie jest związane z brakiem produkcji nasienia, a jedynie z brakiem możliwości jego wydalenia z jąder.
W następstwie CBAVD dochodzi do azoospermii obstrukcyjnej. Azoospermia obstrukcyjna to stan, w którym nasienie nie zawiera plemników, ponieważ nasieniowody są zablokowane lub całkowicie nieobecne, uniemożliwiając przepływ nasienia.
Dlatego też, w przypadku pacjentów z mukowiscydozą z CBAVD, nasienie można pobrać drogą chirurgiczną bezpośrednio z jąder i następnie wykorzystać do procedur zapłodnienia in vitro lub inseminacji.
Diagnostyka bezpłodności u mężczyzn z mukowiscydozą
Diagnostyka bezpłodności u mężczyzn z mukowiscydozą jest procesem, który obejmuje szereg testów i badań, które mają na celu określenie przyczyny niepłodności oraz zbadanie możliwości leczenia.
Pierwszym krokiem w diagnostyce bezpłodności u mężczyzn z mukowiscydozą jest badanie nasienia. W badaniu tym ocenia się liczbę i ruchliwość plemników oraz jakość nasienia. Ponieważ mężczyźni z mukowiscydozą często mają obniżoną liczbę plemników lub brak nasienia w ejakulacie (azoospermia), konieczne jest pobranie nasienia drogą chirurgiczną, taką jak biopsja jądra lub aspiracja najądrza. Po pobraniu nasienia, można dokładnie zbadać liczbę i ruchliwość plemników.
Kolejnym krokiem w diagnostyce bezpłodności u mężczyzn z mukowiscydozą jest przeprowadzenie badania jąder, w tym ich umiejscowienia, wielkości i struktury. Lekarz ocenia również najądrza. Oba badania przeprowadza się techniką palpacyjną, czyli przez dotyk.
Podczas diagnostyki stosuje się również ultrasonograf (USG) z głowicą o wysokiej częstotliwości. Badanie jest krótkie, nieinwazyjne i bezbolesne.
Zlecane są również badania laboratoryjne, takie jak badanie poziomu hormonów płciowych, w tym testosteronu i hormonu folikulotropowego (FSH).
Pozyskanie plemników
U pacjentów z CBAVD plemniki pozyskuje się na kilka sposobów, dzięki technikom:
- PESA (ang. Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration), czyli za pomocą przezskórnej aspiracji plemników z najądrza. Zabieg polega na nakłuciu moszny i najądrza i pobraniu plemników.
- MESA (ang. Microsurgical Epididymal Sperm Aspiration), czyli za pomocą aspiracji plemników z najądrza, ale nie przez nakłucie moszny, a po przez małe nacięcie moszny i bezpośrednie pobranie plemników z przewodu najądrza.
- TESA (ang. Testicular Sperm Aspiration), czyli za pomocą przezskórnej aspiracji plemników z aspiracji plemników z jądra. Zabieg polega na nakłuciu moszny i jądra i pobraniu plemników z jądra.
- TESE (ang. Testicular Sperm Extraction) czyli ekstrakcji plemników z fragmentu jądra pobranego w trakcie zabiegu. Metoda ta może zostać użyta do zapłodnienia ICSI (ang. Intracytoplasmic sperm injection), czyli wprowadzeniu plemnika do cytoplazmy komórki jajowej. Wskazaniem do zastosowania ICSI są zwykle nieprawidłowe wyniki badania nasienia, niedające pewności zapłodnienia nawet w warunkach in vitro.
- M-TESE (ang. Micro – Testicular Sperm Extraction) czyli pobrania fragmentów tkanki jąder w trakcie otwartej biopsji jąder z wykorzystaniem mikroskopu operacyjnego.
Zapłodnienie pozaustrojowe
Zapłodnienie in vitro (IVF) lub za pomocą mikroiniekcji plemnika do komórki jajowej (ICSI) to standardowe metody leczenia niepłodności, które są stosowane u pacjentów z mukowiscydozą. Te metody zapewniają wysoki poziom skuteczności, nawet u mężczyzn z mukowiscydozą, którzy mają niską liczbę plemników lub brak plemników w ejakulacie.
