Dlaczego w mukowiscydozie podczas pobytu w ośrodkach CF, szpitalach pacjenci powinni stosować maseczki na twarzy?

Zakażenie krzyżowe u chorych z mukowiscydozą to wyjątkowo niebezpieczne zjawisko. Płuca chorego na mukowiscydozę w wyniku mutacji genów CFTR są wyjątkowo wrażliwe na infekcje. Gęsty, lepki śluz zalegający w płucach jest bardzo dobrą pożywką do rozwoju i kolonizacji dla bakterii i grzybów.

Nabycie nowego patogenu, np. nowego gatunku czy szczepu bakterii może bardzo źle wpłynąć na stan zdrowia pacjenta z mukowiscydozą, a w konsekwencji doprowadzić do kolejnych uszkodzeń tkanki płucnej i jeszcze większej progresji choroby oskrzelowo-płucnej. To właśnie niewydolność płuc w wyniku infekcji bakteryjnych jest najczęstszą przyczynę przedwczesnej śmierci pacjentów z mukowiscydozą w Polsce i na świecie.

W płucach chorego na mukowiscydozę od urodzenia trwa próba kolonizacji przez różne patogenne drobnoustroje. Najczęściej dochodzi do zakażeń i często kolonizacji przez bakterie pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa), gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus, MRSA) i wielu innych patogenów.

Przewlekłe, długotrwałe stosowanie antybiotyków u chorych na mukowiscydozę prowadzi do rozwoju wielu lekoopornych, antybiotykopornych szczepów bakterii. Dlatego płuca każdego chorego z mukowiscydozą mogą mieć bardzo unikalną kompozycję szczepów bakteryjnych, opornych na różne antybiotyki.

Dlatego od wielu lat środowisko lekarzy, specjalistów apeluje o segregację i izolację pacjentów w ośrodkach medycznych oraz znacznie wyższy reżim sanitarny. Pacjenci z mukowiscydozą nie powinni się spotykać na korytarzach szpitalnych, przebywać jednocześnie w tych samych pomieszczeniach. Podczas kontroli medycznych w ośrodkach CF, pacjenci powinni zakładać jednorazowe maseczki na twarz, które chronią ich płuca przed bakteriami z powietrza oraz chronią innych chorych przed wydychanymi bakteriami. Personel medyczny powinien rygorystycznie dbać o zachowanie zasad higieny w otoczeniu chorych na mukowiscydozę.

Więcej o zakażeniach krzyżowych w artykule: Zakażenia krzyżowe w mukowiscydozie. Czym są i jak się przed nimi chronić? oraz w artykule: Sposoby ochrony przed zarazkami w ośrodkach CF, przychodniach i szpitalach

Czy każdy pacjent z mukowiscydozą powinien nosić maseczkę podczas pobytu w ośrodku CF, szpitalu, przychodni?

Zasadniczo tak – wszyscy: na korytarzach, w windach, w miejscach w których przebywają też inni chorzy lub goście placówki medycznej. W ten sposób chronimy swoje płuca, ale też płuca innych pacjentów z mukowiscydozą lub chorobami powodującymi obniżenie odporności.

Dlaczego maseczka w przypadku pacjentów z mukowiscydozą skuteczna jest maksymalnie kilka godzin, a nie przez wiele dni, tygodni?

To bardzo częste pytanie pacjentów z mukowiscydozą, dlaczego maseczki nie można nosić nosić dwa, trzy dni, czy jak producent maseczki podaje czasem w instrukcji tydzień, czy miesiąc? Trzeba pamiętać, że dla większości ludzi na świecie i w Polsce większość znanych w mukowiscydozie bakterii jest nieszkodliwych (rzadko wywołują infekcje), dlatego np. maseczka antysmogowa może być noszona dłużej niż 24h. W przypadku chorych na mukowiscydozę istnieje duże ryzyko, że na używanej maseczce zaczynają się rozwijać niebezpieczne bakterie przykładowo pałeczki ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa). Dlatego chorzy z mukowiscydozą powinni jak najczęściej zmieniać maseczkę i nie używać jej dłużej niż jeden dzień.

Jakie rodzaje maseczek sprzedawane są w Polsce?

1. Jednorazowa maseczka, maska “chirurgiczna” – BARDZO DOBRA

Zalecaną przez większość dużych, międzynarodowych organizacji pacjentów z mukowiscydozą, jest jednorazowa maseczka “chirurgiczna”. Wbrew obiekcjom części pacjentów, jest to bardzo skuteczna i zarazem tania metoda filtrowania powietrza wdychanego i wydychanego. Chroni płuca pacjenta, ale chroni też innych pacjentów przed bakteriami, które może wydychać pacjent.

Należy pamiętać, aby kupować maseczki z atestem, przeznaczone do zastosowań szpitalnych.

Są bardzo tanie, przy zakupie w sklepie medycznym, czy przez internet, koszt jednej maseczki to czesto 8-10 groszy za sztukę.

Coraz częściej zamiast “zwykłych” kolorów, można kupić jednorazowe maseczki ze wzorami, chętniej noszone przez dzieci.

2. Jednorazowa maseczka, maska z tkaniny lub specjalnego tworzywa (z atestem) – BARDZO DOBRA

Jest to odmiana maseczek chirurgicznych, tylko do zastosowań nieszpitalnych, np. w celu ochrony przed patogenami w miejscach publicznych: w metrze, autobusach, na ulicach. Przy zakupie należy zwrócić uwagę, czy produkt ma atest i jest przeznaczony do filtrowania bakterii i innych drobnoustrojów.

Opisywaliśmy tego typu maseczkę w artykule: Maska ochronna na twarz w trakcie wizyty w ośrodku CF. Mowa o maskach ochronnych ReSpimask. Są zarejestrowane jako produkt medyczny klasy IIr (EN14683) w EU i Polsce.

Mało istotną z punktu epidemiologicznego, ale ważną dla pacjentów zaletą jest fakt, że te maseczki zwykle wyglądają znacznie ładniej na twarzy niż najtańsze maseczki chirurgiczne. Są tez znacznie lepiej dopasowane do twarzy.

3. Wielokrotnego użycia maseczka, maska płócienna z wymiennym filtrem – KONTROWERSYJNA

W odróżnieniu od maseczek opisywanych w punkcie 2. ten typ umożliwia wymianę filtra w maseczce (maseczka posiada kieszeń, w którą wkładamy nowy filtr). Niestety w przypadku chorych na mukowiscydozę, sama wymiana filtra nie wystarczy bo bakterie rozwijają się nie tylko na wewnętrznym filtrze, ale również na płóciennym okryciu filtra. Dlatego oprócz wymiany filtra należałoby taką maseczkę zdezynfekować np. przez wygotowanie we wrzątku.

4. Wielokrotnego użycia maseczka, maska płócienna (wersja do prania) – KONTROWERSYJNA

Jest to maseczka płócienna, wielokrotnego użycia z możliwością prania. Wypranie maseczki może nie wystarczyć do wyeliminowania niebezpiecznych bakterii. Dlatego należałoby taką maseczkę zdezynfekować np. przez wygotowanie we wrzątku.

5. Maseczka, maska z zaworem – “wylotem” powietrza bez filtracji – ZŁA!

Mowa o różnych maseczka, w tym maseczkach antysmogowych, maseczkach antypyłowych, maseczkach “pseudo” medycznych z wylotem powietrza. W celu ułatwienia oddychania producenci często montują zawór zwrotny, który wydychane powietrze wypuszcza przez otwór, zamiast przez filtr. Maseczki z “wylotem” powietrza/zaworem wydechowym nie nadają się dla chorych z mukowiscydozą. Mimo, że część z nich może chronić płuca chorego, to nie chroni przed bakteriami wydychanymi przez pacjenta. Dlatego tego typu maseczki nie są polecane przez międzynarodowe organizacje pacjentów mukowiscydozy.

Często z ust rodziców dzieci z mukowiscydozą można usłyszeć, że ich dziecko jest “czyste” i nie ma w wynikach posiewów bakterii i dlatego może nosić tego typu maseczkę z wylotem powietrza bez filtracji. To bardzo niebezpieczne, ryzykowne założenie. Trzeba pamiętać, że bakterie w płucach chorego na mukowiscydozę wcale nie muszą wywoływać objawów chorobowych, mogły się rozwinąć niedawno, po ostatnich badaniach laboratoryjnych. Mitem jest też, że u dzieci nie rozwijają się niebezpieczne patogeny. Ryzyko transmisji niebezpiecznych drobnoustrojów w mukowiscydozie nie zależy od wieku pacjenta.

Kupując tego typu maseczkę wystarczy sobie zadać pytanie, czy chcielibyście być operowani przez chirurga z taką maseczką i jedynie jego słowem, że jest “czysty” bez bakterii w płucach? Z pewnością nie, dlatego nie fundujmy innym chorym takiego stresu i bądźmy #MukoOdpowiedzialni nie tylko za siebie i swoją rodzinę, ale również za innych chorych.

6. Maseczka antysmogowa – ZŁA!

Większość maseczek antysmogowych wyposażona jest w wydechowy wylot/zawór, co z automatu przekreśla je do zastosowań u chorych z mukowiscydozą (patrz punkt wyżej). Dodatkową przeszkodą jest często zastosowanie materiałów, których nie można zdezynfekować np. przez wygotowanie lub użycie wyparzarki – “sterylizatora” parowego.

Tego typu maseczki nie są zalecane przez międzynarodowe organizacje pacjentów z mukowiscydozą. W internecie można przeczytać między innymi stanowisko Cystic Fibrosis Foundation na temat stosowania masek na twarz podczas pobytu w ośrodkach CF, z którego jasno wynika, że odradza się stosowania masek antysmogowych u pacjentów z mukowiscydozą.