Ulga rehabilitacyjna i prorodzinna – poradnik (2021)

WARUNKI UPRAWNIAJĄCE DO SKORZYSTANIA Z ULG I ODLICZEŃ – związane z niepełnosprawnością

1. Ulga rehabilitacyjna – odliczana jest od dochodu

Ulga ta przysługuje Tobie, jeżeli jesteś osobą niepełnosprawną lub masz na utrzymaniu osobę niepełnosprawną, w związku z wydatkami na cele rehabilitacyjne oraz wydatkami związanymi z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych.

Z ulgi rehabilitacyjnej skorzystać można, jeśli:

1. podatnik posiada status osoby niepełnosprawnej (art. 26 ust. 7d i 7g updof) lub jest podatnikiem posiadającym na utrzymaniu osoby niepełnosprawne (art. 26 ust. 7e updof) – współmałżonka, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe, jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tj. Dz. U. z 2020 r. poz. 1300), w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego. Do dochodów, o których mowa w zdaniu pierwszym, nie zalicza się alimentów na rzecz dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4. updof, świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 100a) updof, jednorazowego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów w 2019 r. oraz zasiłku pielęgnacyjnego.W 2018 r. kwota tego dochodu wynosi 12.357,60 zł (renta socjalna od 1 czerwca 2018 r. wynosi 1029,80 zł.), w 2019 r. 13.200,00 zł (renta socjalna od 1 marca 2019 roku wynosi 1100,00 zł), w 2020 r. 14.400,00 zł (od 1 marca 2020 będzie wynosi 1200,00 zł).
2. wydatek kwalifikuje się do wydatków na cele rehabilitacyjne, o których mowa w art. 26 ust. 7a updof,
3. wydatek nie został sfinansowany (dofinansowany) ze środków Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON), Zakładowego Funduszu Aktywności (ZFA), Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS) albo nie został zwrócony w jakiejkolwiek formie – o tym mowa art. 26 ust. 7b updof

W przypadku, gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie (art. 26 ust. 7b updof).

Ulgę rehabilitacyjną mogą odliczyć:

• osoby niepełnosprawne lub
• osoby mające na utrzymaniu osoby niepełnosprawne (współmałżonka, dzieci własne
  i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe), gdy dochód osoby niepełnosprawnej nie przekroczył dwunastokrotności kwoty renty socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.
• ponoszące wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związanymi z ułatwieniem, wykonywania czynności życiowych.

Wydatki uprawniające do odliczeń

I. Wydatki nielimitowane – w ich przypadku od dochodu odliczysz całą kwotę.

Do wydatków, które można odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej (ust. 1 pkt. 6), zalicza się kwoty poniesione na:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych
  w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,

• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,

• odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach pielęgnacyjno–opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,

• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

• opłacenie tłumacza języka migowego,

• kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych które nie ukończyły 25 roku życia,

• odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo – rehabilitacyjne:
  • osoby niepełnosprawnej – karetką transportu sanitarnego,
  • osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 – również innymi środkami transportu niż karetką transportu sanitarnego,
• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
  • na turnusie rehabilitacyjnym,
  • w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,
  • na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia.

II. Wydatki limitowane – w przypadku ich poniesienia odliczysz od dochodu część kwoty.

Do wydatków limitowanych należą:

• opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób
  z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

• utrzymanie przez te osoby psa asystującego (przewodnika), o którym mowa w ustawie
  o rehabilitacji zawodowej,

• używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, – wydatków związanych z używaniem przez osoby z niepełnosprawnością samochodu nie tylko na cele rehabilitacyjne, ale także związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. (więcej tutaj)

III. Wydatki poniesione na leki

• leki – w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami
  w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo),

Jak odliczać wydatki na leki w ramach ulgi rehabilitacyjnej?

Z ulgi korzystać mogą zarówno osoby niepełnosprawne, jak i przez osoby, na których utrzymaniu pozostają w danym roku osoby niepełnosprawne.

Jeżeli w marcu roku podatkowego wydałeś na leki kwotę 90 zł, odpowiednio w kwietniu 120 zł, a w maju i czerwcu po 200 zł, to w zeznaniu podatkowym możesz odliczyć 220 zł, czyli sumę kwot obliczanych jako nadwyżkę wydatków poniesionych w danym miesiącu, a kwotą 100 zł. (więcej tutaj)

2. Ulga prorodzinna – odliczana jest od podatku.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje dla rodziców i opiekunów prawnych wychowujących dzieci ulgi podatkowe – tzw. ulgę prorodzinną. Jeśli dzieci są niepełnosprawne, ulga przysługuje niezależnie od wieku dziecka.

Do skorzystania z ulgi prorodzinnej uprawnione są osoby, które wykonują obowiązek alimentacyjny względem pełnoletniego dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności utrzymując je, a ponadto zapewniając stałą lub długotrwałą opiekę lub pomoc innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz stale współdziałając na co dzień w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Rozliczenie PIT z ulgą na dziecko dotyczy rodziców (opiekunów prawnych), którzy posiadają dzieci:

• niepełnoletnie;
• pełnoletnie uczące się (do ukończenia 25 lat) ;
• niepełnosprawne, niezależnie od ich wieku.

Odliczenie od podatku do kwoty 1112,04 zł, można odjąć w jednym roku podatkowym w przypadku wychowywania jednego dziecka, niezależnie od tego czy jest to dziecko biologiczne czy też przysposobione. Nie ma także znaczenia czy potomek / wychowanek posiada stopień niepełnosprawności czy też jest zupełnie zdrowy. Na drugie dziecko limit odliczeń nie zmienia się, również wynosi 1112,04 w stosunku rocznym. Natomiast trzecie dziecko upoważnia do odpisu kwoty 2000,04 zł, a czwarte i każde następne 2700,00 zł. Odpisy mogą być dokonywane tylko za okresy faktycznie sprawowanej opieki nad dzieckiem. Ulga na dziecko może być odliczona w kwocie maksymalnej wtedy, gdy dziecko przebywało pod opieką i na utrzymaniu rodzica lub rodziców w sposób ciągły. W przypadku dziecka niepełnosprawnego może ono przebywać w instytucji medycznej lub zakładzie opiekuńczym. Jeśli czasowo opiekę całodobową nad niepełnosprawnym sprawowała instytucja medyczna bądź opiekuńcza, wówczas rodzice za ten okres nie mogą odliczyć ulgi.

Wspólne rozliczenie z małżonkiem a ulga na dzieci z poprzedniego związku

Prawo do ulgi prorodzinnej na dzieci z poprzedniego związku małżeńskiego nie ogranicza prawa do wspólnego rozliczenia z obecnym małżonkiem (jeśli nie ma rozdzielności majątkowej). W efekcie takiego rozliczenia, podatek ustala się w podwójnej wysokości podatku ustalonego od połowy łącznej wysokości dochodów, po odjęciu wcześniej od dochodu każdego z małżonków przysługujących im ulg odliczanych od dochodu.

W rezultacie, taka ulga obniża wartość wspólnie wyliczonego wcześniej podatku, dla obojga małżonków. Powoduje to, że nawet jeśli ulga na dziecko/dzieci z poprzedniego związku przysługuje wyłącznie jednemu z małżonków, przy wyborze wspólnego rozliczenia, jej wartość obniży i tak podatek obliczony łącznie dla obojga małżonków. Sytuacja ta jest szczególnie korzystna w przypadku, gdy rodzic posiadający władze rodzicielską nad dzieckiem/dziećmi z poprzedniego małżeństwa nie zarabia.

Ulga prorodzinna przysługuje również rodzicom utrzymującym pełnoletnie dzieci (bez względu na ich wiek), które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek pielęgnacyjny. W ich przypadku ulga przysługuje bez względu na rodzaj i wysokość uzyskiwanych przez nie dochodów opodatkowanych według skali.

Ograniczenie dochodów obowiązuje wobec zdrowych dzieci pełnoletnich uczących się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, w tym również na studiach doktoranckich, wieczorowych, zaocznych, eksternistycznych („niestacjonarnych”), jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów ,,podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1 (kwoty 3.089 zł), z wyjątkiem renty rodzinnej

Uzasadnienie

Jak wynika z art. 27f ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. ze zm.) – dalej: u.p.d.o.f., podatnik może skorzystać z „ulgi na dziecko”, na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:

1. wykonywał władzę rodzicielską,
2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało,
3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Na podstawie art. 27f ust. 6 u.p.d.o.f., regulacja ta ma również odpowiednie zastosowanie do podatników utrzymujących pełnoletnie dzieci w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej. Chodzi tu o dzieci:

• które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną – bez względu na wiek dziecka;
• do ukończenia 25 roku życia, które uczą się lub studiują (również za granicą), o ile w roku  podatkowym nie uzyskały dochodów opodatkowanych według skali podatkowej lub z kapitałów pieniężnych opodatkowanych w pierwszym przedziale skali podatkowej w łącznej wysokości przekraczającej 3089 zł z wyjątkiem renty rodzinnej.

Odliczanie ulgi prorodzinnej

Z ulgi mogą korzystać podatnicy, którzy osiągnęli w roku podatkowym dochody opodatkowane na zasadach ogólnych z zastosowaniem skali podatkowej (17% i 32%) i rozliczają na formularzach PIT-36 i PIT-37. Z tej ulgi nie mogą korzystać podatnicy uzyskujący dochody opodatkowane 19% podatkiem liniowym z tyt. prowadzonej działalności gospodarczej bądź działów specjalnych produkcji rolnej oraz opodatkowane podatkiem ryczałtowym od przychodów ewidencjonowanych lub kartą podatkową.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. 2020 r. poz. 1426, 1291, 1428, 1492, 1565, 2122, 2123, 2127, 2255);
• Ustawa z dnia 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2020 poz. 2123);
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tj. Dz. U. 2020, poz. 1325, 1423, 2122, 2123);
• Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t. j. Dz. U. z 2020, poz. 1905, 2123);
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 426, 568, 875);
• Ustawa o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 10 maja 2018 r. (Dz. U. 2018 poz. 1076);
• Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1300).

Magdalena J. Tomczyk