26 stycznia co roku świętujemy ogólnopolski DZIEŃ TRANSPLANTACJI – obchodzony w rocznicę pierwszego udanego przeszczepu nerki w 1966 roku w I Klinice Chirurgicznej Akademii Medycznej w Warszawie. Wtedy był to 621 taki zabieg na świecie. Tyle z zarysu historycznego teraz moją część wpisu poświęcę oczywiście tematyce żywieniowej dotyczącej zaleceń odżywienia po przebytym zabiegu transplantacji.
Przejdźmy od razu do tematu. Otóż dieta pacjenta po transplantacji ma kilka aspektów na które należy zwrócić uwagę, jednak nie różni się nadto od diety osoby zdrowej. Początkowo z racji przebytego zabiegu dieta jest łatwostrawna, aby nie obciążać przewodu pokarmowego. Powinna trwać około 2-4 tygodnie, co uzależnione jest od indywidualnego stanu zdrowia i rekonwalescencji pacjenta.
W dalszym etapie dieta powinna być zbilansowana pod względem zawartości tłuszczu (eliminując tłuszcze typu TRANS, przetworzone produkty, solone produkty).
W przypadku wzmożonego apetytu, który może być spowodowany przyjmowanymi lekami konieczna jest kontrola masy ciała, aby nie doprowadzić do nadwagi, czy otyłości. To samo dotyczy zmniejszenia masy ciała. W obu przypadkach kluczowa jest kontrola i utrzymywanie masy ciała w granicach normy (warto posłużyć się wskaźnikiem BMI, który określa prawidłową wartość wykorzystując pomiar masy ciała oraz wzrostu).
Ważnym składnikiem diety po przeszczepie jest białko (zarówno pochodzenia roślinnego oraz zwierzęcego) jak i wapń, który znajdziemy w serach, mleku, jogurtach, serkach SKYR, nabiale fermentowanym, mięsie drobiowym, rybach oraz ich przetworach, jajkach. Roślinne źródła to też napoje roślinne, serki roślinne (tofu, tempeh), jogurty roślinne (sojowe).
W przypadku konieczności kontrolowania masy ciała kluczowe jest ograniczenie słodyczy oraz ciast. Warto pamiętać, że naturalne źródła cukru to glukoza, fruktoza oraz laktoza – głównie występujące w owocach (świeże, suszone; soki i przetwory), czy też mleko i produkty mleczne. Nadmiar cukrów prostych w diecie prowadzi do wysokiego stężenia glukozy we krwi, stąd też w przypadku zaburzonej glikemii, czy też cukrzycy należy kontrolować ich spożycie. W tym przypadku powinno ograniczać się słodzone napoje, gazowane napoje typu cola, sprite, soki kartonowe oraz dosładzanie kawy, herbaty.
W przypadku potrzeby słodkiego smaku warto wykorzystać zamienniki cukru takie, jak ksylitol, eytrytol, stewia, tagatoza – mają niższy indeks glikemiczny, co pozwala na lepsze kontrolowanie glikemii. W przypadku dodatków takich jak dżem – warto stosować nisko-słodzone (o mniejszej zawartości cukru).
Dodatkowe wskazówki dotyczące obniżania wartości indeksu oraz ładunku glikemicznego posiłku to omawiane już nie raz (bardzo obszernie w zeszłym tygodniu) – dodatek białka oraz tłuszczu do posiłku, nierozgotowywanie produktów skrobiowych (makaron, ryż, kasza, ziemniaki, płatki) oraz ich dodatkowe chłodzenie. Warto też spożywać mniejsze posiłki w ilości 4-5 z zachowaniem regularnych przerw czasowych (około 3-4 godziny).
Dobrze to teraz słów kilka o produktach niewskazanych – zakazanych
Tu należy się na chwilę zatrzymać, część pewnie będzie Wam już znana, część może zaskoczy, więc warto zaktualizować posiadane informacje 
W diecie po transplantacji należy UNIKAĆ takich produktów, jak:
GREJPFRUT, POMELO, KAKI, GRZYBY (poza pieczarkami po obróbce termicznej), SUROWYCH RYB, MIĘSA (SUSHI, TATR, OSTRYGI), JAJEK (TU SZCZEGÓLNIE WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA DESERY JE ZAWIERAJĄCE, CZYLI TIRAMISU, KOGEL-MOGEL, SERNIK NA ZIMNO, ŚLĄSKA „SZPAJZA”, LODY – WYJĄTEK STANOWIĄ SORBETY ORAZ LODY ROŚLINNE OZNACZONE ETYKIETĄ VEGAN).
Dodatkowo na cenzurowanym są produkty nabiałowe nieznanego pochodzenia oraz sery niepasteryzowane, tak i pleśniowe (brie, camembert i tym podobne), ryby i mięsa wędzone w niskiej temperaturze, produkty poddane zbyt krótkiej obróbce termicznej, kiszonki, surowe kiełki oraz miód.
Uzasadnia to profilaktyczne działanie w celu uniknięcia potencjalnych źródeł zakażenia listeriozą, salmonellozą, czy też w przypadku miodu zarodnikami botulinowymi.
Temat POD TYTUŁEM ZAKAZANY OWOC CZYLI: GREJPFRUT, POMELO, LIMONKA, KWAŚNA I GORZKA POMARAŃCZA*, GRANAT, ŻURAWINA, PAPAJA, KARAMBOLA, MANDARYNKA* (dotyczy zarówno ich samych, jak i soków) – wynika on z ich wpływu na działanie przyjmowanych leków immunosupresyjnych.
Inne produkty wykazujące interakcję z przyjmowanymi lekami to: jeżówka, lukrecja, ziele dziurawca, żeń-szeń, ostropest plamisty, melatonina, oskromian pospolity (karambola), kurkuma, imbir. Tu szczególną uwagę należy zwrócić na ich soki, ekstrakty oraz wyciągi, ponieważ w nich znajduje się największe stężenie (ilość) danego składnika, który wchodzi w interakcję z przyjmowanymi lekami.
Temat cebuli jest owiany dość złą sławą, zaś jej eliminacja jest uzasadniona w pierwszym okresie po transplantacji ze względu na jej ciężkostrawność. W dalszym etapie konieczne jest zachowanie odpowiedniej higieny w jej przygotowaniu oraz zastosowanie obróbki termicznej, tak samo jak w przypadku pozostałych warzyw, owoców oraz produktów spożywczych.
Przygotowywanie posiłków powinno być z wykorzystaniem następujących metod: gotowanie, duszenie, pieczenie w folii i/lub pergaminie.
Dania i potrawy smażone mogą występować okazjonalnie (2-3 razy w miesiącu), POD WARUNKIEM, ŻE MASA CIAŁA JEST PRAWIDŁOWA (powinna być w przedziale normy BMI: 18,5 – 24,99) ORAZ NIE WYSTĘPUJĄ INNE CHOROBY LUB DOLEGLIWOŚCI ZE STRONY PRZEWODU POKARMOWEGO.
Indywidualnego podejścia wymagają chorujących na Mukowiscydozę, ponieważ tutaj nie ograniczamy tłuszczu (wybieramy wartościowe źródła roślinne: oleje rzepakowe, z wiesiołka, lniany, konopny, rydzowy lub oliwy), czy słonych potraw ze względu na zapotrzebowanie na inne składniki mineralne wynikające z danej jednostki chorobowej.
Stosowanie diety łatwo-strawnej jest uzasadnione w pierwszym etapie po zabiegu oraz w przypadku innych schorzeń układu pokarmowego, które będą tego wymagały. Tu również konieczna i kluczowa jest kontrola masy ciała i utrzymanie jej w przedziałach normy.
Dieta po przeszczepie powinna być bogata w witaminy i składniki mineralne (warzywa, owoce – należy zwracać szczególną uwagę na higienę ich przygotowania – stosując dokładne MYCIE, SPARZANIE ORAZ OBIERANIE ZE SKÓRKI).
Obieranie oraz przecieranie zwiększa łatwostrawność warzyw i owoców. Ważnym składnikiem są produkty zbożowe (pieczywo, makarony, kasze, ryż, płatki – poza witaminami i minerałami dostarczają też błonnika pokarmowego, który wpływa na prawidłową pracę jelit oraz przewodu pokarmowego. Uzasadnione będzie unikanie barów szybkiej obsługi ze względu na brak pewności o zachowaniu standardów czystości produkcji oraz jakości stosowanych tam produktów, zwłaszcza mięsa, ryb.
Tu też warto zaznaczyć, że podobne środki ostrożności należy zachować w przypadku suplementów witaminowych, czy też innych ze względu na brak ścisłych restrykcji w przypadku ich wprowadzenia, stąd też KLUCZOWA JEST KONSULTACJA ZE SPECJALISTĄ PROWADZĄCYM.
Powiązane artykuły
Teraz czas na kwestię bardzo ISTOTNĄ obecnie jeszcze MOCNIEJ AKCENTOWANĄ, a mianowicie HIGIENA PRZYGOTOWYWANIA POSIŁKÓW.
Ma na celu zminimalizowanie ryzyka infekcji, czy też zakażeń związanych z produktami spożywczymi.
Dobrze to teraz w kilku krokach omówimy ten iście ważny temat:
1. UTRZYMANIE CZYSTOŚCI
*koniecznie jest mycie rąk przed kontaktem z żywnością oraz podczas jej przygotowywania
*dokładnie i często należy myć sprzęty, deski kuchenne (warto korzystać z plastikowych, które można wyparzyć. Nie zalecane są przybory drewniane (stwarzają większe ryzyko rozwoju bakterii na ich powierzchni). Do mycia blatu kuchennego używać jednorazowych ściereczek (nie korzystać z gąbek wielorazowego użytku).
*konieczne jest utrzymywanie czystości w lodówce, kuchence mikrofalowej, piekarniku oraz na blacie kuchennym.
*dokładnie i często należy myć sprzęty, deski kuchenne (warto korzystać z plastikowych, które można wyparzyć. Nie zalecane są przybory drewniane (stwarzają większe ryzyko rozwoju bakterii na ich powierzchni). Do mycia blatu kuchennego używać jednorazowych ściereczek (nie korzystać z gąbek wielorazowego użytku).
*konieczne jest utrzymywanie czystości w lodówce, kuchence mikrofalowej, piekarniku oraz na blacie kuchennym.
2. ODDZIELANIE ŻYWNOŚCI SUROWEJ OD UGOTOWANEJ – przechowywana żywność powinna być w oddzielnych pojemnikach, by nie dopuścić do kontaktu surowej z ugotowaną.
3. DOKŁADNE GOTOWANIE – zalecane jest pieczenie, gotowanie, duszenie (tu szczególnie temat dotyczy mięsa oraz ryb), zaś jajka przed przygotowaniem potrawy należy zanurzyć na 10 sekund we wrzątku. W przypadku zup i gotowanych dań doprowadzać je do wrzenia, ponieważ daje nam to pewność, że osiągnęła temperaturę 70’C.
4. UTRZYMYWANIE ŻYWNOŚCI W ODPOWIEDNIEJ TEMPERATURZE
*dotyczy ugotowanej żywności, której nie powinno się pozostawiać w temperaturze pokojowej dłużej, niż 2 godziny
*w lodówce należy utrzymywać temperaturę poniżej 5’C, zaś gotowane potrawy powinny mieć temperaturę ponad 60’C.
*zamrożoną żywność należy odmrażać w warunkach chłodniczych, zaś produkty raz odmrożone NIGDY nie powinny być ponownie zamrażane
*dotyczy ugotowanej żywności, której nie powinno się pozostawiać w temperaturze pokojowej dłużej, niż 2 godziny
*w lodówce należy utrzymywać temperaturę poniżej 5’C, zaś gotowane potrawy powinny mieć temperaturę ponad 60’C.
*zamrożoną żywność należy odmrażać w warunkach chłodniczych, zaś produkty raz odmrożone NIGDY nie powinny być ponownie zamrażane
5. DOKŁADNE MYCIE WARZYW I OWOCÓW
Ma na celu zapobieganie ZATRUCIOM POKARMOWYM na skutek spożycia zanieczyszczonej żywności. Należy pamiętać o jej odpowiednim przygotowaniu, wyborze produktów świeżych, nieuszkodzonych oraz zwrócić szczególną uwagę, aby NIE BYŁY NADPSUTE, NADGNITE Z OZNAKĄ PLEŚNI.
Dodatkowo skórki owoców oraz warzyw (niezależnie, czy są przez nas zjadane) należy starannie umyć, sparzyć ponieważ gromadzą się na nich zanieczyszczenia, takie jak ziemia, bakterie oraz liczne drobnoustroje.
Dodatkowo skórki owoców oraz warzyw (niezależnie, czy są przez nas zjadane) należy starannie umyć, sparzyć ponieważ gromadzą się na nich zanieczyszczenia, takie jak ziemia, bakterie oraz liczne drobnoustroje.
W związku z powyższym kluczowe jest dokładne mycie przed i po obraniu (warzywa korzeniowe) – dobrze się tu sprawdzi szczoteczka. Owoce cytrusowe (dozwolone) przed spożyciem sparzyć w celu usunięcia środków chemicznych mogących występować na ich powierzchni. Tak samo postępujemy z bananami owocami ze skórką: gruszka, jabłko, morele, brzoskwinie, śliwki oraz z warzywami takimi jak pomidor, ogórek.
Warzywa liściaste zielone (sałata, jarmuż, roszponka, rukola, szpinak, nać pietruszki, szczypiorek) należy umyć pod bieżącą wodą oraz osuszyć ręcznikiem przed spożyciem. Niestety żadna z metod mycia nie usuwa całkowicie wszystkich zarazków, stąd też za najbezpieczniejsze uznaje się gotowane warzywa oraz owoce.
Podsumowując pamiętajcie, że kluczowe jest zachowanie szczególnej ostrożności przy wyborze oraz higienie podczas ich przygotowywania, spożywania oraz przechowywania.
O czym jeszcze powinniście wiedzieć?
Temat dotyczący spożywania napojów alkoholowych, ponieważ zwiększają one ciśnienie tętnicze krwi, obciążają naszą wątrobę, nerki oraz wchodzą w interakcję z przyjmowanymi lekami. Zaleca się zachować ostrożność oraz umiar w przypadku produktów bogatych w sód oraz przy dosalaniu potraw (indywidualizacja w przypadku pacjentów chorujących na mukowiscydozę do konsultacji ze specjalistą prowadzącym).
Istotne szczególnie u pacjentów przyjmujących kortykosterydy, ponieważ mogą się zmagać z ich niepożądanych działaniem, takim jak zwiększone wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz gromadzenie wody w organizmie.
W przypadku zbyt wysokiego stężenia potasu we krwi konieczne może okazać się jego ograniczenie w diecie (zawsze po indywidualnej konsultacji ze specjalistą prowadzącym). Do produktów obfitujących w potas zalicza się: banany, suszone morele, pomidory, ziemniaki oraz szpinak.
NA KONIEC KILKA WSKAZÓWEK W TEMACIE DODATKOWYCH SCHORZEŃ WYSTĘPUJĄCYCH LUB POJAWIAJĄCYCH SIĘ U PACJENTÓW PO TRANSPLANTACJI:
*W przypadku niewyrównanej glikemii lub u chorujących na cukrzycę unikać pieczywa pszennego, kukurydzianego, płatków kukurydzianych, gotowych płatków śniadaniowych, ryżowych, jaglanych, drobnych kasz (manna, kukurydziana, jaglana, kuskus), makaronów pszennych, kukurydzianych, ryżowych, suszonych owoców, dżemu (wysoko-słodzonego), powideł, marmolad
Lepiej sprawdzi się pieczywo pełnoziarniste, graham, orkiszowe, makarony pełnoziarniste, grube kasze, płatki owsiane, orkiszowe, czy żytnie, jednak W PRZYPADKU PROBLEMÓW JELITOWYCH WYBIERAĆ DROBNE KASZE ORAZ PŁATKI, CZY PIECZYWO ORKISZOWE.
DODATKOWE ZNANE WAM WSKAZÓWKI TO: DODATEK BIAŁKA, TŁUSZCZU, CO POZWALA NA OBNIŻENIE INDEKSU ORAZ ŁADUNKU GLIKEMICZNEGO POSIŁKU.
Nierozgotowywanie produktów skrobiowych, ich chłodzenie (zmieniające strukturę skrobi), czy też opisywane „NOCNE OWSIANKI” (wszystko dokładnie opisane w poście dotyczącym żywienia w cukrzycy).
MOŻLIWE ZAMIENNIKI CUKRU TO: ksylitol, erytrytol, stewia, tagatoza. Można z nich korzystać kiedy brakuje nam słodkiego smaku.
No dobrze to pewnie zastanawiacie się, jakie diety zalecane są dla pacjentów po TRANSPLANTACJI – nie zaskoczę Was, ale te które ostatnio zostały omówione szerzej w przypadku rankingu DIET DLA SERCA:
DIETA DASH, DIETA DR. ORNISHA ORAZ ŚRÓDZIEMNOMORSKA
Oczywiście każda z nich wymaga indywidualizacji oraz dostosowania do możliwości i zasobów ją stosującego, co zawsze warto omówić ze specjalistą prowadzącym.
Tym właśnie pragnę zakończyć ten dedykowany wpis i jak zawsze życzyć Wam dużo zdrowia, świadomości oraz praktyki w działaniu ![😃]()
Niech moc będzie z Wami!
