Nowy lek mający na celu ułatwienie oczyszczania ze śluzu dróg oddechowych u osób z mukowiscydozą, przyniósł obiecujące wyniki w badaniach II fazy klinicznej. Lek, zwany SPX-101, blokuje nadaktywne kanały sodowe u chorych z mutacjami CFTR.
Wyniki badań klinicznych fazy II SPX-101 w postaci wziewnej wykazały wzrost bezwzględnej objętości wydechowej (FEV1) o 5,2% u osób z CF, którzy otrzymali najwyższą dawkę leku w porównaniu z pacjentami otrzymującymi placebo. Warto zauważyć, że wziewny peptyd terapeutyczny może być stosowany u wszystkich pacjentów z mukowiscydozą niezależnie od ich mutacji CFTR.
W piątek 8 czerwca w ramach konferencji ECFS w Belgradzie w Serbii, doktor Isabelle Fajac, profesor fizjologii na Université Paris Descartes oficjalnie przedstawiła wyniki badań podczas ustnej prezentacji. Sesję naukową WS20 o godz. 17:30 8 czerwca poprowadził Harm Tiddens, profesor Pulmonologii Dziecięcej w Szpitalu Dziecięcym im. Erasmusa MC Sophia w Rotterdamie i Damien Downey, starszy wykładowca kliniczny w Queen’s University w Belfaście.
“Istnieje pilna potrzeba skutecznego i bezpiecznego leczenia promującego poprawny klirens dróg oddechowych dla wszystkich pacjentów z mukowiscydozą, niezależnie od ich genetycznej mutacji” – powiedziała prof. Fajac. “Dane te pokazują, że dzięki nowatorskiemu mechanizmowi – internalizacji ENaC – możliwe jest zahamowanie aktywności ENaC w drogach oddechowych bez wpływu na stężenia potasu we krwi, i to było celem badań przez ostatnie 30 lat. Dane te są również bardzo obiecujące pod względem korzyści dla układu oddechowego uzyskanych z hamowania ENaC. Nie mogę się doczekać kontynuacji badań.”
W badaniu klinicznym porównywano wysoką dawkę (120mg, n = 16), niską dawkę (60mg, n = 15) i placebo (n = 15) u pacjentów z wyjściowym ppFEV1 w zakresie 40-80%. Lek podawano przez nebulizację cichym, szybkim i przenośnym nebulizatorem typu MESH. ppFEV1 mierzono w dniu 7, 14 i 28. Pierwszorzędowym punktem końcowym skuteczności badania była absolutna zmiana względem wartości wyjściowej w ppFEV1 po 28 dniach.
Wyniki pokazują, że w 28 dniu zaobserwowano zależną od dawki korzyść, w przypadku wysokiej dawki wykazującej skorygowany względem placebo wzrost o 5,2% w ppFEV1 (p = 0,054).W podgrupie pacjentów z z wartością wyjściową pp FEV1> 55% (n = 20) wysoka odpowiedź na dawkę w dniu 28 wynosiła 8,3% (p = 0,048).
SPX-101 był bezpieczny i dobrze tolerowany, a najczęstszymi zdarzeniami niepożądanymi były kaszel i obfita produkcja plwociny.
Rozpoczęcie badań fazy III planowane jest na 2019 rok.
Jak działa SPX 101?
W drogach oddechowych ruch rzęsek przesuwa śluz z szybkością od 2 do 10 mm na minutę. W prawidłowych warunkach białko „dyneina” umożliwia rzęskom skoordynowany ruch, który odbywa się w cieczy. Jeżeli ta ciecz, staje się zbyt gęsta i lepka, dochodzi do zatrzymania ruchu rzęsek i problemów z odprowadzaniem śluzu. Taki gęsty, zalegający śluz staje się pożywką dla bakterii i grzybów co w konsekwencji prowadzi do zaostrzeń i stanów zapalnych.
W mukowiscydozie powodem wytwarzania śluzu o nieprawidłowej konsystencji jest upośledzenie transportu jonów chlorkowych w kanale CFTR. Takie uszkodzenie skutkuje zmianą uwodnienia śluzu, który staje się gęstszy. Przemieszczanie się wody w organizmie jest bowiem zależne przede wszystkim od zjawiska osmozy – woda przedostaje się tam, gdzie wzrasta stężenie jonów. W wyniku mutacji białka CFTR i uszkodzenia lub całkowitego zatrzymania działania kanału chlorkowego, do „wnętrza płuc”/do śluzu nie przedostają się jony chlorkowe i woda (jest zbyt niskie stężenie chlorków, żeby woda wędrowała „do śluzu”).
Oprócz kanałów chlorkowych, w organizmie występują też kanały sodowe ENaC. W uproszczeniu kanały sodowe absorbują (pochłaniają) jony sodowe i wodę. Z nieznanych przyczyn w mukowiscydozie dochodzi do nadaktywności tych kanałów w płucach. Z płuc do komórek w zbyt dużych ilościach transportowane są jony sodowe, co prowadzi do odwrócenia kierunku osmozy i transportu wody z płuc (śluzu) co w konsekwencji prowadzi do zagęszczenia śluzu.
Przez usunięcie ENaC z powierzchni komórek płuc SPX-101 hamuje absorpcję sodu i zwiększa ilość wody, co w konsekwencji prowadzi do lepszego transportu śluzu w drogach oddechowych.
Lek SPX-101 opracowany przez Spyryx Biosciences pochodzi z naturalnego białka (SPLUNC1). Naśladuje funkcjonowanie naturalnych białek po przez wiązanie i zakłócanie normalnej aktywności kanałów ENaC.
Mechanizm działania SPX-101 jest niezależny od mutacji genetycznych, które powodują mukowiscydozę, dzięki czemu potencjalna terapia będzie w przyszłości dostępna dla wszystkich chorych na mukowiscydozę.
