Nauka

Wpływ modulatorów CFTR na profil sercowo-metaboliczny w mukowiscydozie

Mukowiscydoza (ang. cystic fibrosis, CF) jest chorobą genetyczną o charakterze ogólnoustrojowym, dotykającą przede wszystkim układu oddechowego i pokarmowego. Dzięki postępowi terapeutycznemu i poprawie standardów opieki, średnia długość życia pacjentów z CF uległa znacznemu wydłużeniu. Terapie ukierunkowane na białko CFTR, takie jak elexakaftor/tezakaftor/ivakaftor (ETI), stanowią istotny przełom kliniczny, umożliwiając poprawę funkcji oddechowej, stanu odżywienia i jakości życia. Jednakże wzrost przeżywalności uwidacznia nowe zagrożenia zdrowotne, w tym potencjalnie rosnące ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

W najnowszym badaniu opublikowanym na łamach „Journal of Cystic Fibrosis” zespół naukowców w składzie: Andrea Gramegna, Massimiliano Ruscica, Gloria Leonardi, Chiara Macchi, Isabella Fichtner, Gianmarco Putti, Margherita Carnevale Schianca, Leonardo Terranova, Gianfranco Alicandro oraz Francesco Blasi przedstawił wyniki prospektywnej obserwacji dorosłych pacjentów z CF (awCF) leczonych kombinacją ETI. Badania przeprowadzono w Adult CF Center of the Fondazione IRCCS Ca’ Granda Ospedale Maggiore Policlinico w Mediolanie, we Włoszech. Celem było zbadanie zmian w wybranych wskaźnikach sercowo-metabolicznych i zapalnych po 6 miesiącach od rozpoczęcia terapii.

Metodyka badania

  1. Projekt badania i uczestnicy
    • Badanie prospektywne, obserwacyjne, objęło 58 dorosłych pacjentów z CF (awCF) w wieku ≥18 lat.
    • Przyjęto kryterium stabilności klinicznej przed włączeniem do terapii ETI.
    • Wykluczono pacjentów z historią incydentów sercowo-naczyniowych oraz tych przyjmujących leki obniżające stężenie lipidów.
  2. Interwencja i pomiary
    • Wszyscy pacjenci zostali objęci leczeniem elexakaftor/tezakaftor/ivakaftor.
    • W momencie włączenia do badania (przed rozpoczęciem terapii) i po 6 miesiącach leczenia oznaczono:
      • lipidy (cholesterol całkowity, LDL, HDL, trójglicerydy),
      • apolipoproteinę B (apo-B),
      • stężenia adipokin (leptyna, adiponektyna),
      • wskaźniki zapalne (hs-CRP, interleukina 6),
      • parametry gospodarki węglowodanowej (glikemia na czczo, HOMA-IR),
      • ciśnienie tętnicze,
      • masę ciała i wskaźnik masy ciała (BMI).
    • U pacjentów w wieku ≥35 lat dodatkowo obliczono wskaźnik ryzyka sercowo-naczyniowego LIFE-CVD, służący do estymacji ryzyka zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego w ciągu całego życia.
  3. Analiza statystyczna
    • Porównano zmiany parametrów między pomiarem wyjściowym a oceną po 6 miesiącach.
    • Zweryfikowano również korelacje między wybranymi zmiennymi, takimi jak wyjściowy BMI a zmianami w adipokinach czy glikemii.

Wyniki

  1. Zmiana masy ciała i wskaźnik BMI
    • Po 6 miesiącach stosowania ETI w badanej grupie zaobserwowano wzrost masy ciała o medianę 2 kg oraz wzrost BMI o 0,7 kg/m^2.
    • Zmiana ta była istotna klinicznie, zwłaszcza u pacjentów z wyjściową niedowagą (BMI <18,5 kg/m^2), gdzie poprawa statusu odżywienia może przekładać się na lepsze rokowanie.
  2. Adipokiny i parametry zapalne
    • Obserwowano wzrost stężenia zarówno leptyny, jak i adiponektyny.
    • Zmniejszyły się stężenia markerów zapalnych, takich jak białko C-reaktywne (hs-CRP), natomiast spadek interleukiny 6 (IL-6) nie osiągnął istotności statystycznej.
  3. Gospodarka lipidowa
    • Odnotowano podwyższenie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL oraz HDL, trójglicerydów i tzw. cholesterolu resztkowego (remnant cholesterol).
    • Zaobserwowano wzrost apolipoproteiny B (apo-B), która jest uznawana za istotny czynnik ryzyka rozwoju miażdżycy, ponieważ każda aterogenna cząstka lipoproteinowa zawiera cząsteczkę apo-B.
    • Poziom PCSK9 nie uległ istotnej zmianie w trakcie terapii.
  4. Gospodarka węglowodanowa i ciśnienie tętnicze
    • Nie stwierdzono istotnych różnic w stężeniu glukozy na czczo ani w HOMA-IR, co wskazuje, że po 6 miesiącach terapii ETI nie zaobserwowano znacznego wpływu na insulinowrażliwość.
    • Zauważono niewielki wzrost wartości skurczowego ciśnienia tętniczego.
  5. Ryzyko sercowo-naczyniowe (LIFE-CVD)
    • W przypadku pacjentów w wieku ≥35 lat nastąpił wzrost wartości wskaźnika LIFE-CVD, co sugeruje potencjalne zwiększenie ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych w ciągu życia.

 

Opisywane badanie potwierdza, że korzyści z leczenia ETI, takie jak poprawa wskaźników odżywienia i spadek markerów zapalnych, mogą być istotne dla ogólnego rokowania pacjentów z CF. Jednocześnie jednak wzrost poziomu lipidów (zwłaszcza LDL, apo-B i cholesterolu resztkowego) oraz rosnący wskaźnik LIFE-CVD wskazują na możliwy wzrost długofalowego ryzyka sercowo-naczyniowego.

Wyniki sugerują, że nadzór kardiologiczny i zarządzanie czynnikami ryzyka (w tym kontrola masy ciała, ciśnienia tętniczego oraz regularna ocena profilu lipidowego) będą coraz istotniejsze w opiece nad dorosłymi pacjentami z CF. Leptyna i adiponektyna, jako kluczowe adipokiny, mogą odgrywać złożoną rolę w rozwoju dysfunkcji metabolicznej. Z jednej strony, podwyższenie leptyny może sprzyjać przybieraniu masy ciała; z drugiej, jej nadmiar wiąże się z ryzykiem powikłań sercowo-naczyniowych. Adiponektyna, zazwyczaj uważana za „protektora” metabolizmu, osiągała w badaniu wyższe stężenia, co może wskazywać na reakcję kompensacyjną organizmu w odpowiedzi na zmiany zachodzące w gospodarce energetycznej.

Dzięki poprawie funkcji CFTR i zmniejszeniu stanu zapalnego, część negatywnych konsekwencji metabolicznych może być równoważona przez korzyści płynące z lepszej wydolności organizmu i wydłużonego czasu przeżycia. Niemniej jednak, autorzy pracy podkreślają konieczność kontynuacji obserwacji i wdrażania badań o większej liczebności próby, aby jednoznacznie określić długoterminowy wpływ ETI na sercowo-naczyniowe rokowanie pacjentów z CF.

Perspektywy kliniczne

  1. Konieczne jest włączenie rutynowej oceny kardiometabolicznej do standardu opieki nad pacjentami z CF leczonymi ETI.
  2. Oprócz tradycyjnych wskaźników, warto monitorować adipokiny (leptynę i adiponektynę) oraz rozszerzony profil lipidowy, w tym stężenie apo-B i cholesterolu resztkowego.
  3. Interdyscyplinarna współpraca między pulmonologami, kardiologami, endokrynologami i dietetykami może pomóc w opracowaniu optymalnego planu postępowania profilaktycznego i terapeutycznego.
  4. Wdrożenie zaleceń dotyczących zdrowego stylu życia (racjonalna dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek) pozostaje kluczowe dla prewencji powikłań sercowo-naczyniowych.

Terapia elexakaftor/tezakaftor/ivakaftor u dorosłych z mukowiscydozą prowadzi do wzrostu wskaźników odżywienia oraz ograniczenia przewlekłego stanu zapalnego, co należy ocenić pozytywnie. Jednocześnie jednak wzrost frakcji lipidowych, apo-B i ryzyka sercowo-naczyniowego w modelu LIFE-CVD wskazuje na potrzebę uważnej kontroli profilu sercowo-metabolicznego. Długoterminowe obserwacje będą niezbędne, aby rozstrzygnąć, czy sumaryczny bilans jest korzystny w aspekcie prewencji chorób układu krążenia w starzejącej się populacji pacjentów z CF.

 

Źródło: Journal of Cystic Fibrosis
DOI: 10.1016/j.jcf.2024.11.009

Portal Oddech Życia

Oddech Życia to największy polski portal poświęcony mukowiscydozie. W portalu również materiały, informacje i newsy poświęcone innych chorobom pulmonologicznym: astmie, POChP, dyskinezie rzęsek.

Podobne artykuły

Back to top button