Nowe badania przeprowadzone w Kanadzie i opublikowane w czasopiśmie Annals of the American Thoracic Society pokazują, że obrazowanie płuc z wykorzystaniem hiperspolaryzowanego ksenonu (^129Xe MRI) pozwala dostrzec kolejne etapy poprawy czynności wentylacyjnej płuc u pacjentów z mukowiscydozą leczonych potrójnym modulatorem CFTR – eleksakaftorem, tezakaftorem i iwakaftorem (ETI) – nawet wtedy, gdy klasyczna spirometria nie wykazuje już zmian.
Nowoczesna diagnostyka w dobie skutecznych modulatorów CFTR
Wprowadzenie terapii ETI zrewolucjonizowało leczenie mukowiscydozy, umożliwiając wielu pacjentom osiągnięcie niemal prawidłowych wyników spirometrycznych. W tej sytuacji klasyczne testy czynnościowe płuc nie zawsze oddają rzeczywisty stan dróg oddechowych ani dalsze zmiany zachodzące pod wpływem leczenia.
Zespół z Hospital for Sick Children w Toronto postanowił sprawdzić, czy bardziej zaawansowana metoda obrazowania – rezonans magnetyczny z wykorzystaniem hiperspolaryzowanego ksenonu (^129Xe MRI) – może ujawnić zmiany, których spirometria już nie pokazuje.
Przebieg i cel badania
W badaniu uczestniczyły 24 osoby z mukowiscydozą (średni wiek 15 lat), przyjmujące terapię eleksakaftor/tezakaftor/iwakaftor przez ponad rok. Pacjenci wykonali spirometrię i badanie ksenonowe MRI dwukrotnie – po około 22 miesiącach stosowania ETI oraz po kolejnych 13 miesiącach (czyli łącznie po prawie trzech latach terapii).
Na podstawie obrazów ksenonowych obliczano tzw. ventilation defect percentage (VDP) – procentowy udział części płuc, które nie uczestniczą w wymianie powietrza.
Wyniki: spirometria bez zmian, a obrazowanie pokazuje poprawę
Wskaźniki spirometryczne (FEV₁, FVC i FEV₁/FVC) nie zmieniły się istotnie w trakcie roku obserwacji. Jednak obrazy ksenonowe ujawniły dalsze usprawnienie wentylacji płuc:
- Średni odsetek obszarów z zaburzoną wentylacją (VDP) zmniejszył się z 8,4% do 6,9% (p=0,003).
- Ponad 70% pacjentów odnotowało poprawę dystrybucji powietrza w płucach.
- W grupie z prawidłowym FEV₁ (>90%) również obserwowano spadek VDP – z 4,8% do 3,4% (p=0,025).
U jednego z pacjentów, 14-letniego chłopca z genotypem F508del/F508del, odsetek defektów wentylacji spadł z 17,9% do 3,7%, mimo że jego wyniki spirometryczne pozostały praktycznie niezmienione.
Znaczenie kliniczne
Autorzy pracy podkreślają, że w dobie skutecznych modulatorów CFTR, gdy spirometria często osiąga wartości w granicach normy, ksenonowa MRI może stać się kluczowym narzędziem monitorowania skuteczności leczenia. Umożliwia ona analizę regionalnych zmian w płucach, które pozostają niewidoczne w badaniach przepływowych.
Technika ta może znaleźć zastosowanie:
- u pacjentów z prawidłową spirometrią, u których należy ocenić, czy terapia nadal przynosi korzyści,
- w badaniach klinicznych nowych leków lub metod fizjoterapii oddechowej,
- w personalizowaniu programów oczyszczania dróg oddechowych i planowaniu rehabilitacji.
Ograniczenia i kierunki dalszych badań
Badanie obejmowało niewielką grupę uczestników i było prowadzone w jednym ośrodku, co ogranicza możliwość uogólnienia wyników. Autorzy zwracają jednak uwagę na dużą powtarzalność pomiarów i spójność wyników, które potwierdzają potencjał ksenonowego rezonansu jako obiektywnego narzędzia oceny skuteczności terapii.
Nowa era monitorowania mukowiscydozy
Choć spirometria pozostaje podstawowym badaniem w codziennej praktyce, coraz wyraźniej widać, że potrzebne są bardziej czułe metody oceny funkcji płuc. Ksenonowa MRI daje unikalny wgląd w regionalne zmiany wentylacji, pokazując, jak leczenie ETI stopniowo „otwiera” kolejne obszary płuc wcześniej objęte niedrożnością.
Źródło: Annals of the American Thoracic Society, „Xe MRI Detects Ongoing Ventilation Improvements in People with Cystic Fibrosis Receiving Highly Effective Modulator Therapy”
DOI: 10.1513/AnnalsATS.202402-142RL
