Pomoc finansowa dla uczniów i studentów – zasiłki, dodatki, wyprawki, stypendia (2018)
Zasiłki, zapomogi i stypendia przeznaczone są nie tylko dla uczniów i studentów niepełnosprawnych – mogą z nich skorzystać również pełnosprawni w trudnej sytuacji finansowej.
Pomoc finansowa dla uczniów i ich rodzin
1) Wyprawka szkolna – dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego – należy się tym rodzinom, którym przyznano zasiłek rodzinny, i stanowi jednorazowy dodatek wynoszący 100 zł. Dodatek jest na częściowe pokrycie wydatków związane z rozpoczęciem w szkole nowego roku szkolnego. Wyprawka przysługuje również sześciolatkom, które poszły do zerówki w szkole lub w przedszkolu. Wniosek o wypłatę składa się w ciągu 4 miesięcy od rozpoczęcia roku szkolnego w gminnym i miejskim ośrodku pomocy społecznej. Wniosek złożony po terminie organ właściwy pozostawia bez rozpoznania.
2) Na dojazdy do szkoły – dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania – dodatek do zasiłku rodzinnego przysługuje na dziecko uczące się poza miejscem zamieszkania (nie dotyczy to studentów) i przyznawany jest na 10 miesięcy. Dodatek przysługuje również dziecku niepełnosprawnemu, które czasowo zamieszkuje w bursie, internacie czy na stancji. Zasiłek wynosi odpowiednio 69 i 113 zł.
3) Dodatek na kształcenie i rehabilitację – wypłacany jest razem z zasiłkiem rodzinnym na dziecko niepnosprawne. Na dziecko do 5 lat dodatek wynosi 90 zł miesięcznie, powyżej 5 lat i nie dłużej niż do ukończenia 24. roku życia (stopień umiarkowany lub znaczny) 110 zł.
4) Pomoc finansowa na zakup podręczników, „Wyprawka szkolna” – udzielana jest dzieciom oraz uczniom rozpoczynającym naukę w roku szkolnym w szkole lub tzw. zerówce i waha się w zależności od klasy i typu szkoły od 175 do 445 zł; udzielana jest na wniosek rodziców ucznia, opiekunów prawnych, dyrektora, nauczyciela itp. Wniosek składa się w terminie ustalonym przez wójta gminy, burmistrza czy prezydenta w szkole, do której uczeń uczęszczał w roku szkolnym.
5) Zasiłek szkolny – może być przyznany uczniowi znajdującemu się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego. Zasiłek może zostać przyznany w formie świadczenia pieniężnego na pokrycie wydatków związanych z procesem edukacyjnym lub w formie pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym, raz lub kilka razy w roku, niezależnie od otrzymywanego stypendium szkolnego. O zasiłek szkolny można ubiegać się w terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od wystąpienia zdarzenia uzasadniającego przyznanie tego zasiłku. Zasiłek szkolny nie może przekroczyć jednorazowo pięciokrotności kwoty zasiłku rodzinnego, przysługującego na dziecko w wieku 5-18 lat, określanego w art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych. Wniosek o przyznanie zasiłku szkolnego musi złożyć w urzędzie gminy lub miasta rodzic/opiekun prawny, pełnoletni uczeń lub dyrektor szkoły.
6) Program „Dobry start” – świadczenie to przysługuje uczniowi w związku z rozpoczęciem roku szkolnego do ukończenia 20 roku życia, jeśli będzie kontynuować naukę w szkole, którą rozpoczął przed 18 r.ż.. W przypadku uczniów niepełnosprawnych, wyprawka ta będzie wypłacana do ukończenia 24 lat. Kwota wyprawki wynosi 300 zł. Wnioski na ta wyprawkę można składać on line od 1 lipca 2018 roku, w wersji papierowej od 1 sierpnia br. w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o to świadczenie. Wnioski należy złożyć do 30 listopada br. Świadczenie „Dobry start” przysługuje rodzicom, opiekunom faktycznym, opiekunom prawnym, rodzinom zastępczym, osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka, dyrektorom placówek opiekuńczo-wychowawczych, dyrektorom regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych – raz w roku na dziecko.
7) Stypendium szkolne (socjalne) – może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej wynikającej z niskich dochodów na osobę w rodzinie oraz innych okoliczności uzasadniających przyznanie pomocy materialnej, takich jak bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność itp. Dochód nie może przekraczać 514 zł netto na osobę. Stypendium może zostać udzielone w jednej lub w kilku formach jednocześnie, tzn. w formie opłaty za zajęcia dodatkowe (również pozaszkolne); zakup przyborów, podręczników i lektur szkolnych, a także obuwia i odzieży; w postaci świadczenia pieniężnego (trzeba wówczas udokumentować wydatki w postaci rachunków, faktur). Stypendium szkolne przyznawane jest na okres nie dłuższy niż od września do czerwca włącznie i może wynosić 99,20zł do 248zł. Wnioski składają rodzice, pełnoletni uczeń lub dyrektor szkoły. Stypendia przyznawane są przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
8) Stypendia motywacyjne (za wyniki w nauce) – przyznawane są najzdolniejszym uczniom za wysoką średnią lub sukcesy sportowe na szczeblu co najmniej międzyszkolnym. Wniosek o przyznanie stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe wychowawca klasy składa do komisji stypendialnej. Zgodnie z ustawą o systemie oświaty stypendium to wypłacane jest raz w semestrze i może wynosić do 128 zł na semestr. Stypendium za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe przyznaje dyrektor szkoły.
9) Stypendium ministra oświaty i wychowania – wypłacane jest jednorazowo. Może być przyznane uczniowi szkoły publicznej dla młodzieży lub szkoły niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej dla młodzieży mającemu wybitne osiągnięcia edukacyjne, np. laureatowi międzynarodowej olimpiady lub laureatowi i finaliście olimpiady przedmiotowej o zasięgu ogólnopolskim albo turnieju czy uczniowi szkoły ponadgimnazjalnej uzyskującemu najwyższe wyniki w nauce według indywidualnego programu lub toku nauki. Wniosek o przyznanie stypendium ministra przedstawia kuratorowi oświaty rada pedagogiczna szkoły, której uczniem jest kandydat do stypendium, a następnie kurator ministrowi.
10) Stypendium ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego – wypłacane jednorazowo. Może być przyznane uczniowi szkoły artystycznej prowadzącej kształcenie w zawodzie artystycznym, który uzyskał w semestrze bardzo dobrą średnią ocen z przedmiotów artystyczno-zawodowych, oraz laureatowi międzynarodowego lub krajowego konkursu artystycznego. Wniosek o przyznanie stypendium ministra kultury przedstawia ministrowi dyrektor szkoły artystycznej, której uczniem jest kandydat do stypendium.
11) Stypendium Prezesa Rady Ministrów – stypendium wypłaca wojewoda; wynosi ono 258 zł miesięcznie. Może być przyznane uczniowi liceum lub innej szkoły kończącej się maturą, który otrzymał promocję z wyróżnieniem oraz ma średnią ocen najwyższą w danej szkole lub wykazuje szczególne uzdolnienia w co najmniej jednej dziedzinie wiedzy, uzyskując w niej najwyższe wyniki (w pozostałych dziedzinach wiedzy wyniki co najmniej dobre). Kandydatów do stypendium typuje samorząd uczniowski z końcem roku szkolnego, a po zatwierdzeniu przez Radę Szkoły dyrektor przekazuje wniosek do kuratora oświaty.
12) Stypendia unijne – mogą się o nie ubiegać uczniowie, którzy podejmują naukę w szkole umożliwiającej uzyskanie matury, pochodzący z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, zamieszkujący na obszarach wiejskich, w miastach do 5 tys. mieszkańców lub w miastach od 5 do 20 tys. mieszkańców (w których nie ma szkół kończących się maturą). Stypendia mogą przybrać formę pomocy rzeczowej (np. zakup podręczników dla uczniów), dofinansowania lub refundacji określonych rodzajów kosztów albo przekazywanych bezpośrednio uczniowi transz stypendium. Wszelkie informacje można uzyskać u dyrektora szkoły.
Pomoc finansowa dla studentów
1) Dodatek na kształcenie i rehabilitację – patrz: wyżej, pkt 3.
2) Stypendium socjalne – przeznaczone dla osób w trudnej sytuacji materialnej, czyli o dochodzie na osobę maksymalnie 572 zł netto. Można się starać o nie już na pierwszym roku studiów; przyznawane jest na wniosek studenta na rok. Wysokość stypendium ustalana jest przez uczelnię i wynosi 50–600 zł.
3) Stypendium mieszkaniowe – dla studentów studiów stacjonarnych w trudnej sytuacji materialnej, z tytułu zamieszkania w domu studenckim lub w obiekcie innym niż dom studencki, jeżeli codzienny dojazd z miejsca stałego zamieszkania do uczelni uniemożliwiałby lub w znacznym stopniu utrudniał studiowanie. O stypendium mieszkaniowe można się ubiegać również z tytułu zamieszkiwania z niepracującym małżonkiem lub dzieckiem studenta w domu studenckim albo w obiekcie innym niż dom studencki. Dochód na osobę nie może przekroczyć 572 zł netto. Wysokość stypendium ustalana jest przez uczelnię; może być kwotą stałą – 50% udokumentowanych kosztów zakwaterowania, jednak nie więcej niż 200 zł. Stypendium przyznawane jest raz na rok na wniosek studenta.
4) Stypendium na wyżywienie – może się o nie ubiegać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej; dochód na osobę nie może przekraczać 351 zł lub 572 zł netto (zależne od uczelni). Stypendium przyznawane jest na wniosek studenta raz na rok. Wysokość stypendium waha się w granicach 50–150 zł.
5) Zapomoga – może zostać przyznana studentowi, który z przyczyn losowych (takich jak śmierć członka rodziny, ślub, urodzenie dziecka, cho choroba, kradzież dokumentów, włamanie) znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej. Jednak wachlarz nie jest sztywny – dziekan lub komisja stypendialna podchodzą indywidualnie do każdego przypadku. Dotyczy również wysokości przyznanej zapomogi. Taka pomoc przyznawana jest na wniosek studenta; można się o nią ubiegać 2 razy w roku.
6) Stypendium specjalne – mogą otrzymać studenci z tytułu niepełnosprawności potwierdzonej orzeczeniem właściwego organu. Jest to specjalne stypendium przyznawane w związku z ponoszeniem przez studenta dodatkowych kosztów z tytułu niepełnosprawności. Przyznawane jest na wniosek studenta niezależnie od dochodów. Stypendia te mieszczą się w kwotach 120–310 zł miesięcznie.
7) Stypendium za wyniki w nauce lub sporcie – dla studentów uzyskujących wysoką średnią ocen lub za wybitne osiągnięcia sportowe. Przyznawane jest przez rektora na wniosek studenta lub bez konieczności składania wniosku, zgodnie z regulaminem ustalonym przez rektora w porozumieniu z uczelnianym organem samorządu studenckiego. O świadczenie mogą się ubiegać studenci studiów stacjonarnych (nie wcześniej niż po ukończeniu I roku) oraz doktoranci. Wysokość stypendium waha się w granicach 100–500 zł.
8) Stypendium ministra za osiągnięcia w nauce – może zostać przyznane studentowi szczególnie wyróżniającemu się w nauce i mającemu osiągnięcia naukowe. Wypłacane jest przez 10 lub 5 miesięcy, jeśli ostatni rok studiów trwa jeden semestr. Stypendia te są wyższe od uczelnianych stypendiów naukowych (np. 900 zł czy 1300 zł). Nie można otrzymywać jednocześnie dwóch stypendiów za naukę, tj. ministra i uczelni.
9) Stypendium ministra za wybitne osiągnięcia sportowe – przyznawane jest studentowi, który osiągnął wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym i zaliczył kolejny rok studiów. Wypłacane są przez 10 lub 5 miesięcy, jeśli ostatni rok studiów trwa jeden semestr. W przypadku przyznania stypendium ministra studentowi nie przysługuje prawo pobierania stypendium za wyniki w sporcie (uczelnianego) i odwrotnie.
10) Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – dla studentów uczelni artystycznych, przyznawane za bardzo dobre wyniki w nauce. Stypendia wypłacane są raz w miesiącu. Ich wysokość zależy od przyznanych środków budżetowych.
11) Stypendia zagraniczne – przeznaczone na kilkumiesięczne doskonalenie uzupełniające/podyplomowe lub staże naukowo-badawcze realizowane za granicą. Rekrutacja dotyczy zatem głównie osób posiadających już dyplom ukończenia studiów wyższych. Niektóre kraje dopuszczają jednak przyjęcie wniosków studentów ostatniego roku. Kandydaci na stypendium zagraniczne składają wstępną dokumentację w Ministerstwie Kultury; mogą się ubiegać o wyjazd do jednego kraju
12) Stypendium unijne – przyznawane w celu wyrównywania szans edukacyjnych. Mogą się o nie ubiegać studenci pochodzący z tzw. obszarów zmarginalizowanych, w tym zwłaszcza obszarów wiejskich i restrukturyzacji przemysłów, znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. Wsparcie jest udzielane studentom państwowych i niepaństwowych szkół wyższych prowadzonych w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym i eksternistycznym. W celu uzyskania stypendium student kontaktuje się z jednostkami organizacyjnymi powiatu. Stypendia przekazywane są w formie finansowej lub
w postaci refundacji poniesionych wcześniej przez studenta kosztów związanych z pobieraniem nauki. Program stypendiów unijnych realizowany jest przez poszczególne województwa, dlatego zasady ubiegania się o stypendium mogą być inne
w każdym regionie. O stypendia należy pytać w urzędach miasta, gminy i urzędach marszałkowskich.
13) Stypendium dla bezrobotnych – przysługuje osobom bezrobotnym do 25. roku życia lub osobom bez kwalifikacji zawodowych, tzn. z wykształceniem gimnazjalnym lub niższym, nieposiadających kwalifikacji do wykonywania zawodu. Przeznaczone jest dla tych, którzy podjęli naukę dalszą w szkole ponadpodstawowej lub ponadgimnazjalnej dla dorosłych albo w szkole wyższej, gdzie studiuje się w formie studiów stacjonarnych. Jest to stypendium z programów rządowych: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej poprzez Urzędy Pracy przyznaje stypendia na naukę. Przyznawane jest na wniosek bezrobotnego na 12 miesięcy. W przypadku utraty statusu bezrobotnego traci się stypendium.
14) Inne stypendia – istnieją różne formy pomocy finansowej w zależności od typów uczelni, programów unijnych czy programów rządowych. Przykładem może być np. stypendium czy zapomoga z Funduszu Promocji Twórczości albo stypendia sportowe danego miasta.
O pomoc finansową należy pytać w urzędach miasta, gminy i urzędach marszałkowskich oraz na uczelni i w szkołach. Istnieją również fundacje, które pomagają uczniom i studentom finansowo w postaci stypendiów i zapomóg. Stypendia przyznawane są zwykle za dobre wyniki w nauce, dodatkowe osiągnięcia stypendysty (działalność społeczna, artystyczna, sportowa etc.). Przy wyborze stypendystów uwzględnia się również sytuację materialną danej osoby. Wsparcia finansowego udzielają takie organizacje, jak:
- Fundacja im. Stefana Batorego w Warszawie – program „Równe szanse” – http://www.batory.org.pl/szanse/index.htm
- Fundacja Komandor w Warszawie – http://www.fundacja.komandor.pl
- Fundacja „Crescendum Est – Polonia” w Warszawie – http://www.crescendumest.pl
- Fundacja ORLEN-Dar Serca w Warszawie – http://www.darserca.pl
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. 2012 poz. 572 z późn. zm.)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2005 r. w sprawie stypendiów Prezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (Dz. U. 05.106.890)
- Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 lipca 2015 roku w sprawie stypendium ministra za wybitne osiągnięcia przyznawane studentom (Dz. U. 2015, poz. 1050)
- Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99 poz. 1001 z 2004
z późn. zm.) - Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. 2018 poz. 998 t.j.)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie szczegółowych warunków realizacji rządowego programu „Dobry start” (Dz. U. 2018 poz.1061)
- Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. 1991 nr 95 poz. 425 i tekst jedn. Dz.U. 2017 poz. 2198)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2017 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników i materiałów edukacyjnych (Dz. U. 2017 poz.1457)
- Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz. U. 2017 r., poz. 1952)
- Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. 2016, poz. 930 j.t.)
- Uchwała nr 115/2017 Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2017 r. w sprawie Rządowego programu pomocy uczniom w 2017r. – „Wyprawka szkolna”
Magdalena J. Tomczyk