Antykoncepcja u kobiet chorujących na mukowiscydozę

Mukowiscydoza u dużej części kobiet nie jest przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę, ale w przypadku tej choroby ciąża powinna być zaplanowana, co pozwoli uniknąć lub zminimalizować ryzyko (w mukowiscydozie mówimy o ciąży wysokiego ryzyka). Chorująca na mukowiscydozę, planująca ciążę, powinna być pod opieką przedkoncepcyjną, w trakcie ciąży i po porodzie.

Niezaplanowana ciąża może mieć poważne konsekwencje zdrowotne u kobiet chorych na mukowiscydozę. Jest to jeden z kilku powodów dla których stosuje się antykoncepcję.

Przeciwwskazania do zajścia w ciążę w mukowiscydozie

Należy pamiętać, że jest grupa pacjentek z mukowiscydozą u których występują przeciwwskazania do zajścia w ciążę. Mowa o pacjentkach z nadciśnieniem płucnym i sercem płucnym (przerost albo rozstrzeń mięśnia prawej komory serca u chorych na nadciśnienie płucne). Przeciwwskazaniem może też być zaawansowana cukrzyca, ciężka choroba wątroby, niedożywienie, przewlekłe i trudne w leczeniu zakażenia opornymi bakteriami (zwłaszcza Burkholderia cepacia complex).

Budowa narządów płciowych u kobiet z mukowiscydozą

Kobiety chorujące na mukowiscydozę mają prawidłowo wykształcone organy rozrodcze. Objawem mukowiscydozy jest nadmierna produkcja gęstego śluzu, który stanowi problem nie tylko w płucach czy trzustce, ale również w drogach rodnych.

Śluz w drogach rodnych chorej na mukowiscydozę, w wyniku nieprawidłowego działania kanałów chlorkowych jest bardzo zagęszczony co utrudnia przemieszczanie się plemników.

Pierwsza menstruacja (miesiączka, krwawienie miesięczne) u dziewcząt w Polsce najczęściej pojawia się między 11. a 16. rokiem życia. Przyjmuje się, że statystycznie jest to wiek 12 lat. Wiek pierwszej miesiączki ciągle się obniża i jest to tendencja światowa. W efekcie coraz częściej miesiączka pojawia się nawet u ośmiolatek. Pierwsza miesiączka pojawia się u chorych dziewcząt z mukowiscydozą zazwyczaj dopiero po 14. roku życia (oczywiście nie oznacza to, że każda dziewczynka z mukowiscydozą będzie miała w tym wieku pierwszy okres, to matematycznie, statystycznie uśredniony wiek, w grupie dziewcząt z mukowiscydozą będą też takie w wieku 12-13 lat, jak i starsze 15-16 lat, rzadko nawet w wieku 9-10 lat). Więcej w artykule: Pierwsza miesiączka u dziewcząt chorych na mukowiscydozę

Brak menstruacji (miesiączki), cykle bezowulacyjne
U pacjentek z częstymi infekcjami oskrzelowo-płucnymi może dojść do zaburzeń w cyklu menstruacyjnym. Manifestuje się to najczęściej wtórnym brakiem miesiączki lub cyklami bezowulacyjnymi. Cykl bezowulacyjny (inaczej anowulacja) to cykl menstruacyjny, w którym nie pojawia się owulacja ani faza lutealna (faza, podczas której organizm kobiety przygotowuje się na zagnieżdżenie w macicy komórki jajowej).

Metody antykoncepcji u kobiet chorujących na mukowiscydozę

Metody hormonalnej antykoncepcji w mukowiscydozie

1. Pigułki (tabletki) antykoncepcyjnePigułka antykoncepcyjna jest skutecznym doustnym środkiem antykoncepcyjnym, który wykorzystuje do działania hormony: estrogen i progestynę w celu zagęszczania śluzu szyjki macicy i zapobiegania owulacji.Stosuje się preparaty jednoskładnikowe lub dwuskładnikowe. Pigułki jednoskładnikowe (tzw. minipigułki) zawierają niskie dawki jednego hormonu – syntetycznego odpowiednika progesteronu (gestagenu). Pigułki dwuskładnikowe zawierają syntetyczne gestageny i etynyloestradiol. Tabletki jednofazowe dostarczają taką samą dawkę estrogenu i progestagenu w ciągu całego cyklu, natomiast w pigułkach dwu- i trójfazowych zawartość hormonów zmienia się w czasie trwania cyklu.Warunkiem skuteczności pigułek antykoncepcyjnych jest ich systematyczne zażywanie, w przybliżeniu o tej samej porze dnia w celu utrzymania potrzebnego stężenia hormonów.Pigułki antykoncepcyjne mogą być nieskuteczne w związku z  zażywaniem niektórych leków oraz w przypadku częstych biegunek i wymiotów.
2. Plaster antykoncepcyjnyPlaster antykoncepcyjny zawiera dwa składniki aktywne – syntetyczne hormony – etynyloestradiol i norelgestromin, odpowiedniki żeńskich hormonów płciowych estrogenu i progesteronu. Substancje czynne są stopniowo uwalniane z plastra i przez skórę dostają się do krwioobiegu. Plastry antykoncepcyjne należy zmieniać co 7 dni. Należy wymieniać je zawsze w tym samym dniu tygodnia, o stałej godzinie. Po zastosowaniu trzech kolejnych plastrów należy zrobić tygodniową przerwę, podczas której zazwyczaj dochodzi do krwawienia.
3. Pierścień (krążek) dopochwowyPierścień (krążek) dopochwowy zawiera dwa syntetyczne hormony – etynyloestradiol i etonogestrel w niewielkiej dawce. Hormony te powoli uwalniają się z pierścienia do krwioobiegu, zapobiegając owulacji. Pierścień jest umieszczany w pochwie przez pacjentkę. Pierścień powinien pozostawać w pochwie przez 3 tygodnie, następnie jest usuwany na okres 1 tygodnia. Po tym okresie w pochwie umieszcza się nowy pierścień.
4. Hormonalny zastrzyk domięśniowyHormonalny zastrzyk domięśniowy zawiera tylko jeden hormon – progestagen i dlatego może być stosowany zaraz po porodzie u matek karmiących oraz kobiet którym nie służą estrogeny zawarte w innych hormonalnych produktach antykoncepcyjnych. Zastrzyk hormonalny wykonuje się raz na trzy miesiące. Nie jest wskazany u kobiet z mukowiscydozą, ze względu na ryzyko zwiększonej utraty gęstości kości i rozwoju osteoporozy.
5. Hormonalny implant podskórny
   Hormonalny implant podskórny to kilkumilimetrowy, elastyczny pręcik z tworzywa sztucznego, umieszczany pod skórą po wewnętrznej stronie ramienia kobiety, z którego powoli uwalniają się progestageny. Okres działania wynosi od 3 do 5 lat w zależności od rodzaju implantu.

Metody barierowej antykoncepcji w mukowiscydozie

1. Prezerwatywy
   Prezerwatywa zakładana jest na prącie w stanie erekcji i podczas ejakulacji (wytrysku) fizycznie blokują spermę, uniemożliwiając jej przedostanie się do ciała partnerki. Nie ma przeciwwskazań do stosowania prezerwatywy u chorych z mukowiscydozą.
2. Środki plemnikobójcze
   Środki plemnikobójcze w postaci żelu, pianki,  kremu oraz gąbki nasączonej preparatem plemnikobójczym mogą działań drażniąco na pochwę oraz zwiększać ryzyko zakażeń pochwy.

Wkładki domaciczne

Wkładka wewnątrzmaciczna (spiralka domaciczna) to środek antykoncepcyjny przeznaczony do umieszczenia w macicy. Wkładka jest skuteczna przez wszystkie dni cyklu miesięcznego.

Współczesne wkładki wewnątrzmaciczne produkowane są z elastycznego plastiku i nasączone są miedzią lub progesteronem. Wkładki z progesteronem działają około roku, wkładki z miedzią o wiele dłużej, średnio do pięciu lat.

Nie ma szczególnych przeciwwskazań (ze względu na chorobę) do stosowania wkładki u pacjentek z mukowiscydozą. Założenie wkładki może w niektórych przypadkach znacznie zwiększyć krwawienie miesiączkowe. Na początku stosowania może dochodzić do reakcji zapalnych, zwykle ustępujących samoistnie. Podczas używania wkładki nie zaleca się stosowania tamponów.

Sterylizacja

Sterylizacja chirurgiczna polega na podwiązaniu jajowodów u kobiet. Sterylizację uważa się za zabieg nieodwracalny (można próbować przywrócić sprawność jajowodów, ale jest to skomplikowany zabieg obarczony problemami).

Metody naturalne

1. Określanie dni płodnych (kalendarzyk małżeński)
   Określanie dni płodnych metodą objawowo-termiczną u kobiet z mukowiscydozą na podstawie gęstości śluzu oraz temperatury ciała mogą prowadzić do całkowicie błędnych wniosków. Ta metoda w przypadku mukowiscydozy zwykle jest zupełnie bezużyteczna.
2. Stosunek przerywany
   Należy pamiętać, że jest to technika obarczona bardzo, bardzo dużym ryzykiem zajścia w ciążę. Stosunek przerywany polega na zakończeniu stosunku (wycofaniu prącia z pochwy) przed wytryskiem. Główne ryzyko w przypadku tej techniki polega na tym, że mężczyzna może nie wycofać prącia prawidłowo lub w porę. Ze względu na duże prawdopodobieństwo zajścia w ciążę, część środowiska medycznego nie uznaje tej techniki jako metody antykoncepcyjnej. W naszym zestawieniu pojawia się ze względu na stosowanie tej techniki przez pary w Polsce. Według badań seksuologa Lwa-Starowicza “Seksualność Kobiet 2016” aż 24% par w Polsce wybiera stosunek przerywany. W opinii specjalistów ta technika nie powinna być stosowana przez pary. Technika ta nie wywołuje żadnych medycznych skutków ubocznych w przypadku zastosowania u chorych z mukowiscydozą, ale w naszej opinii jest to nieprofesjonalna technika, obarczona dużym ryzykiem ciąży. Nie polecamy.