Niepokojące chemikalia ze ścierających się butów wspinaczkowych zanieczyszczają powietrze w halach sportowych
Osoby wspinające się w halach robią coś dobrego dla swojego zdrowia. Jednak buty wspinaczkowe zawierają substancje chemiczne, które mogą przedostawać się do płuc sportowców w wyniku ścierania się gumowych podeszw. W niedawnym badaniu naukowcy z Uniwersytetu Wiedeńskiego oraz EPFL w Lozannie po raz pierwszy wykazali, że wysokie stężenia potencjalnie szkodliwych substancji chemicznych z gumy butów wspinaczkowych mogą unosić się w powietrzu hal wspinaczkowych — w niektórych przypadkach w stężeniu wyższym niż przy ruchliwej ulicy. Wyniki opublikowano w czasopiśmie Environmental Science and Technology Air.
W hali wspinaczkowej unosi się mieszanka zapachów: pot, pył z magnezji — i nuta gumy. Zespół badawczy pod kierownictwem prof. Thilo Hofmanna, specjalisty w zakresie nauk o środowisku z Uniwersytetu Wiedeńskiego, odkrył, że pył gumowy z butów wspinaczkowych może być wdychany przez sportowców. Guma ta zawiera związki podobne do tych, które znajdują się w oponach samochodowych — w tym dodatki podejrzewane o szkodliwość dla ludzi i środowiska.
„Podeszwy butów wspinaczkowych to produkty wysokowydajne, podobnie jak opony samochodowe” — wyjaśnia Anya Sherman, pierwsza autorka badania i naukowczyni z Centrum Mikrobiologii i Systemów Środowiskowych (CeMESS) na Uniwersytecie Wiedeńskim. Dodatki chemiczne to konkretne związki, które nadają gumie elastyczność i trwałość — są niezbędne dla ich funkcji.
Sherman, prywatnie pasjonatka wspinaczki, połączyła siły z Thibaultem Massetem z École Polytechnique Fédérale de Lausanne (EPFL), który bada podobne zagadnienia i również jest wspinaczem. Oboje — jako współautorzy badania — postanowili przetestować gumę ze swoich butów wspinaczkowych przy użyciu tych samych metod, których używa się do analizy składu opon samochodowych. „Znamy wszyscy ten czarny osad na chwytach w halach wspinaczkowych, to pył ze ścierających się podeszw. Wspinacze go wycierają, żeby poprawić chwyt, a cząsteczki unoszą się w powietrzu” — mówi Sherman.
Za pomocą impingera — urządzenia naśladującego działanie ludzkiego układu oddechowego — Sherman, we współpracy z zespołem badawczym prof. Lea Ann Daily, zebrała próbki powietrza w pięciu halach boulderowych w Wiedniu. Impinger zasysa powietrze z prędkością 60 litrów na minutę i oddziela cząstki w sposób analogiczny do mechanizmów filtracyjnych płuc. Dodatkowe próbki pyłu pobrano dzięki współpracy z EPFL w halach wspinaczkowych we Francji, Hiszpanii i Szwajcarii.
„Zanieczyszczenie powietrza w halach wspinaczkowych było wyższe, niż się spodziewaliśmy” — mówi prof. Thilo Hofmann. Szczególnie uderzające było to, że stężenie dodatków gumowych było najwyższe tam, gdzie wiele osób wspinało się w małej przestrzeni. „Stężenia, które zmierzyliśmy, należą do najwyższych kiedykolwiek udokumentowanych na świecie — porównywalne z poziomami przy wielopasmowych arteriach komunikacyjnych w megamiastach”.
W 30 przebadanych parach butów zespół wykrył te same związki chemiczne, które obecne są w oponach samochodowych — w tym 6PPD, stabilizator gumy, którego produkt przekształcenia powiązano z masowym śnięciem łososi w rzekach.
Skutki dla zdrowia ludzi są nadal nieznane. Jednak Hofmann podkreśla: „Te substancje nie powinny znajdować się w powietrzu, którym oddychamy. Warto podjąć działania zanim poznamy wszystkie szczegóły dotyczące ryzyka, szczególnie w kontekście grup wrażliwych, jak dzieci”.
Sherman dodaje, że operatorzy badanych hal wspinaczkowych wykazali się dużą otwartością i zainteresowaniem poprawą jakości powietrza. „Dzięki tej konstruktywnej współpracy możliwe będzie stworzenie możliwie najzdrowszego środowiska w halach wspinaczkowych, np. poprzez lepszą wentylację, sprzątanie, unikanie godzin szczytu i projektowanie butów wspinaczkowych z mniejszą ilością dodatków chemicznych”.
„Należy koniecznie przejść na materiały podeszwowe zawierające mniej szkodliwych substancji” — dodaje Hofmann. Jego zdaniem producenci nie są jeszcze wystarczająco świadomi problemu. Guma, którą kupują do produkcji podeszw, zawiera mieszaninę niepożądanych związków chemicznych. Potrzebne są dalsze badania, aby zrozumieć, jak substancje te wpływają na organizm człowieka. Sherman pozostaje jednak pełna nadziei: „Będę nadal się wspinać i wierzę, że nasze badania przyczynią się do poprawy warunków w halach wspinaczkowych”.
Prof. Thilo Hofmann kieruje Katedrą Geonauk Środowiskowych w Centrum Mikrobiologii i Systemów Środowiskowych na Uniwersytecie Wiedeńskim. Jest również współdyrektorem Hubu Badawczego Środowiska i Klimatu — sieci naukowców z różnych dziedzin, których celem jest tworzenie wiedzy naukowej umożliwiającej rozwiązywanie problemów takich jak zmiany klimatu, utrata bioróżnorodności czy zanieczyszczenie środowiska.
Źródło: Environmental and Climate Research Hub, University of Vienna, ACS ES&T Air
