Wczesna i bezpieczna mobilizacja pacjentów hipoksemicznych na tlenoterapii HFNC – polski protokół zaprezentowany na ERS 2025
Podczas tegorocznego kongresu Europejskiego Towarzystwa Chorób Płuc (ERS 2025) w Amsterdamie zaprezentowano polski pilotażowy projekt dotyczący wczesnej mobilizacji pacjentów z hipoksemią, leczonych za pomocą wysokoprzepływowej tlenoterapii donosowej (High Flow Nasal Cannula – HFNC).
Autorką i prelegentką przedstawiającą wyniki była mgr Katarzyna Papież, a współautorami badania mgr Paulina Katarzyńska, piel. specj. Renata Klimek, dr n. med. Aleksander Kania oraz dr n. kf. Tomasz Włoch – specjaliści z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, Collegium Medicum UJ oraz Akademii Kultury Fizycznej w Krakowie.
Badanie spotkało się z zainteresowaniem środowiska pulmonologicznego i fizjoterapeutycznego, ponieważ dotyka niezwykle praktycznego problemu: kiedy i jak bezpiecznie rozpocząć ćwiczenia marszowe u pacjentów z hipoksemią, którzy wymagają tlenoterapii wysokoprzepływowej?
Dlaczego mobilizacja pacjenta na HFNC jest wyzwaniem?
Wysokoprzepływowa tlenoterapia donosowa (HFNC) stała się w ostatnich latach podstawowym elementem leczenia niewydolności oddechowej typu I, zarówno w oddziałach intensywnej terapii, jak i na oddziałach pulmonologicznych czy wewnętrznych.
Dzięki podawaniu nawilżonego i ogrzanego tlenu z regulowanym przepływem (zwykle 30–60 L/min) oraz możliwością precyzyjnego ustawienia stężenia tlenu (FiO₂), metoda ta zapewnia lepszy komfort oddychania, redukuje pracę oddechową i poprawia saturację.
Jednocześnie coraz większe znaczenie w leczeniu chorób układu oddechowego ma wczesna mobilizacja i rehabilitacja, obejmująca stopniowe pionizowanie, ćwiczenia oddechowe i trening marszowy.
W praktyce jednak pacjenci podłączeni do stacjonarnego aparatu HFNC często nie mogą opuścić łóżka – brak mobilnych, bateryjnych urządzeń ogranicza możliwości fizjoterapii. Zespół z Krakowa postanowił więc opracować protokół, który jasno określa, kiedy pacjent może bezpiecznie rozpocząć marsz, jakie są kryteria włączenia oraz jak postępować w przypadku braku przenośnego sprzętu.
Cel i założenia badania
Celem pracy było opracowanie praktycznego i powtarzalnego schematu (protokołu), który pozwoli fizjoterapeutom w sposób bezpieczny wdrażać ćwiczenia marszowe u pacjentów hipoksemicznych na HFNC.
Badacze postawili sobie trzy kluczowe pytania:
- Kiedy pacjent z niewydolnością oddechową może rozpocząć marsz w ramach rehabilitacji oddechowej?
- Jakie wartości parametrów tlenowych (FiO₂, przepływ, saturacja) są bezpieczne dla rozpoczęcia ćwiczeń?
- Czy w przypadku braku mobilnego urządzenia HFNC można zastosować maskę bezzwrotną (NRM) jako alternatywę, umożliwiającą choćby częściową mobilizację?
Uczestnicy i przebieg badania
W pilotażu wzięło udział 14 pacjentów z niewydolnością oddechową typu I, leczonych w oparciu o stacjonarną aparaturę Airvo2 (Fisher & Paykel).
Kwalifikacja do ćwiczeń wymagała:
- saturacji SpO₂ ≥ 92% w spoczynku,
- zdolności do samodzielnego siedzenia i wstawania bez spadku saturacji.
Pacjentów podzielono na dwie grupy:
- Grupa HFNC-mobilna: marsz z użyciem przenośnego urządzenia Airvo3 zasilanego bateryjnie.
- Grupa NRM: pacjenci przełączeni na maskę bezzwrotną (NRM) z przepływem ≥ 40 L/min.
Każdy uczestnik wykonywał ćwiczenia marszowe (walking exercise – WE) pod kontrolą fizjoterapeuty, monitorowano saturację, tętno, nasilenie duszności (skala Borga) oraz długość trwania sesji.
Wyniki badania
Wyniki wskazują jednoznacznie, że zastosowanie przenośnego HFNC pozwalało na wcześniejsze i bezpieczniejsze rozpoczęcie treningu marszowego.
Najważniejsze obserwacje:
- Duszność: pacjenci na HFNC oceniali ją jako mniejszą (Borg < 6) w porównaniu do grupy NRM.
- Czas trwania ćwiczeń: w grupie HFNC średni czas marszu wynosił 10–15 minut, natomiast w grupie NRM 5–10 minut.
- Desaturacje: w grupie NRM częstsze były epizody spadku saturacji i konieczność przerwania ćwiczeń.
- FiO₂ i przepływ: w grupie HFNC dopuszczalne było FiO₂ do 50%, przy przepływie ≥ 40 L/min, co pozwalało na stabilną saturację ≥ 92% w trakcie wysiłku.
Badacze podkreślili, że marsz z wykorzystaniem mobilnego HFNC umożliwia nie tylko dłuższy wysiłek, ale także ogranicza uczucie duszności i zmęczenia, co jest kluczowe dla dalszej poprawy tolerancji wysiłku i funkcji oddechowej.
Protokół mobilizacji – krok po kroku
Zespół opracował praktyczny schemat postępowania, który można wdrożyć na oddziałach pulmonologicznych:
- Ocena spoczynkowa:
Pacjent na HFNC z saturacją ≥ 92%, HR w granicach 60–70% HRmax, skala Borga ≤ 6. - Wczesna mobilizacja przyłóżkowa:
Siadanie, pozycja pionowa, marsz w miejscu – jeśli dobrze tolerowane, można przejść do etapu marszu. - Marsz na HFNC (przenośnym):
- przełączenie ze stacjonarnego HFNC na urządzenie bateryjne,
- rozpoczęcie marszu, obserwacja parametrów i objawów,
- ewentualna korekta przepływu i FiO₂.
- Alternatywa w razie braku urządzenia mobilnego:
Marsz z maską NRM (FiO₂ ≤ 40%) – tylko u pacjentów stabilnych, z dobrą tolerancją wysiłku.
Schemat ten został opracowany w postaci graficznego algorytmu i zaprezentowany na plakacie kongresowym ERS 2025.
Wnioski i znaczenie kliniczne
Zespół badawczy podsumował, że:
- Przenośne urządzenia HFNC umożliwiają wcześniejsze rozpoczęcie rehabilitacji i wydłużenie czasu marszu u pacjentów z hipoksemią.
- Mobilizacja w takich warunkach jest bezpieczna, pozwala na lepszą kontrolę saturacji i redukuje duszność.
- W przypadku braku mobilnego HFNC możliwe jest prowadzenie ograniczonej mobilizacji na masce bezzwrotnej, jednak z większym ryzykiem przerwań ćwiczeń.
- Oddziały pulmonologiczne powinny rozważyć zakup bateryjnych systemów HFNC nie tylko do transportu pacjentów, lecz jako element wspierający rehabilitację oddechową i wczesną pionizację.
Nowy kierunek w fizjoterapii oddechowej
Prezentacja Katarzyny Papież i zespołu pokazuje, że HFNC to nie tylko metoda wspomagania oddychania, ale również narzędzie umożliwiające aktywną rehabilitację pacjentów z niewydolnością oddechową.
Zastosowanie opracowanego protokołu może w przyszłości pomóc standaryzować postępowanie w ośrodkach pulmonologicznych, skrócić czas hospitalizacji i poprawić wyniki funkcjonalne pacjentów.
Projekt stanowi także przykład ścisłej współpracy pulmonologów i fizjoterapeutów, której efektem są praktyczne rozwiązania możliwe do wdrożenia w codziennej praktyce klinicznej.
Źródło: ERS 2025, Amsterdam
Poster presentation: Protocol for early and safe implementation of walking exercise in hypoxemic patients receiving high flow nasal cannula therapy Katarzyna Papież, Paulina Katarzyńska, Renata Klimek, Tomasz Włoch, Aleksander Kania
