Nowoczesne podejście w fizjoterapii oddechowej podczas 36. Dni Pneumonologii i Alergologii Dziecięcej

W dniach 4-5 października 2024 roku odbyły się 36. Dni Pneumonologii i Alergologii Dziecięcej – jedno z dużych wydarzeń medycznych w Polsce, które przyciągnęło specjalistów z całego kraju. Wydarzenie miało formę hybrydową – uczestnicy mogli brać udział stacjonarnie w Instytucie Gruźlicy i Chorób Płuc (Oddział Terenowy w Rabce-Zdroju) lub online. W ramach tego dwudniowego spotkania, jedną z kluczowych sesji była sesja poświęcona fizjoterapii oddechowej, która zgromadziła wybitnych ekspertów z tej dziedziny. Prelegenci, wśród których znaleźli się prof. Henryk Mazurek, dr n. med. Magdalena Żak, dr n. o zdr. Anna Pyszora, mgr Katarzyna Warzeszak, mgr Mária Vidová oraz mgr Łukasz Lech, przedstawili najnowsze osiągnięcia w terapii i rehabilitacji oddechowej, omawiając nowoczesne podejścia do leczenia pacjentów z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, mukowiscydozą oraz po zabiegach transplantacyjnych. Każde wystąpienie podkreślało znaczenie multidyscyplinarnej współpracy oraz indywidualizacji terapii.
Wystąpienie dr n. o zdr. Anny Pyszory podczas 36. Dni Pneumonologii i Alergologii Dziecięcej w Rabce-Zdroju
Dr n. o zdr. Anna Pyszora, wybitna fizjoterapeutka, certyfikowana terapeutka PNF oraz NDT Bobath dla dorosłych, na co dzień pracuje z pacjentami z niewydolnością oddechową, mechanicznie wentylowanymi w warunkach domowych oraz osobami w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej. Jej bogate doświadczenie oraz ekspercka wiedza przyciągnęły uwagę podczas sesji fizjoterapeutycznej, która miała miejsce 4 października 2024 roku w Rabce-Zdroju, w ramach 36. Dni Pneumonologii i Alergologii Dziecięcej.
Podczas swojego wystąpienia, dr Anna Pyszora skupiła się na kluczowych aspektach fizjoterapii pacjentów z dystrofią mięśniową Duchenne’a (DMD), podkreślając rolę fizjoterapeutów w monitorowaniu i wspieraniu pacjentów, u których dochodzi do poważnych komplikacji oddechowych. Choroba ta, uwarunkowana genetycznie, prowadzi do postępującego osłabienia siły mięśniowej, a także znaczących zaburzeń oddechowych, szczególnie u chłopców w wieku nastoletnim i dorosłych pacjentów.
Wystąpienie dr Pyszory w szczególności poruszyło problematykę hipowentylacji i zaburzeń wentylacyjnych w tej grupie pacjentów. Kluczowym zagadnieniem było omówienie terapii wspomagających kaszel, technik poprawy objętości oddechowej oraz pracy nad ruchomością klatki piersiowej. Dr Pyszora przedstawiła również techniki manualnego wspomagania kaszlu oraz mechaniczne metody wspomagania oddychania, w tym koflatory, które pomagają pacjentom z najcięższymi przypadkami osłabienia mięśni.
Podczas wystąpienia podkreślono również znaczenie fizjoterapii w monitorowaniu funkcji oddechowych pacjentów oraz wczesnego rozpoznawania objawów rozwijającej się niewydolności oddechowej. Fizjoterapeuci, spędzając dużo czasu z pacjentami, są w stanie wykrywać subtelne objawy, które mogą świadczyć o pogorszeniu stanu zdrowia, a wczesne wdrożenie odpowiednich interwencji, takich jak nieinwazyjna wentylacja, może znacząco poprawić rokowanie.
Dr Pyszora podkreśliła, że fizjoterapia oddechowa odgrywa kluczową rolę w leczeniu pacjentów z DMD, pomagając im optymalizować funkcje oddechowe i poprawiać jakość życia. Zastosowanie nowoczesnych technik oraz indywidualne podejście do pacjentów jest nieocenione w długoterminowej opiece nad tą grupą pacjentów.
Wystąpienie dr n. med. i n. zdr. Magdaleny Żak podczas konferencji – innowacyjne podejście do irygacji nosa w kontekście terapii oddechowej
Dr Magdalena Żak, wybitna terapeutka metody NDT-Bobath Basic i Baby oraz terapii PNF, przedstawiła na swoim wystąpieniu innowacyjne spojrzenie na irygację nosa w kontekście leczenia i prewencji schorzeń dróg oddechowych.
Dr Żak jest także certyfikowaną specjalistką autogenicznego drenażu oddechowego oraz metody AFE, co znacząco wpływa na jej podejście do pracy z pacjentami, szczególnie w terapii oddechowej. Jej wieloletnie doświadczenie, zdobyte zarówno we Francji, jak i w Polsce, pozwala jej skutecznie łączyć najnowsze osiągnięcia naukowe z indywidualnym podejściem do pacjenta.
Podczas prezentacji dr Żak skupiła się na problematyce drożności nosa i jego wpływie na funkcjonowanie całego układu oddechowego. Przypomniała, że nos pełni kluczową rolę w oczyszczaniu i ogrzewaniu powietrza, zanim trafi ono do płuc. Jest także istotnym filtrem bakteryjnym i wirusowym, który codziennie chroni nasz organizm przed milionami mikroorganizmów.
Jednym z głównych wątków wystąpienia było omówienie roli irygacji nosa w profilaktyce i leczeniu zaburzeń oddechowych, w tym obturacyjnych schorzeń górnych dróg oddechowych oraz mukowiscydozy. Dr Żak przytoczyła badania wykazujące, że regularna irygacja nosa zmniejsza ryzyko infekcji i poprawia jakość życia pacjentów, zarówno dorosłych, jak i dzieci. Przedstawiono także szereg narzędzi diagnostycznych, takich jak testy oceniające drożność nosa, w tym testy Rosenthala oraz lusterka Glacela, które pomagają w ocenie skuteczności terapii.
Dr Żak podkreśliła, że irygacja nosa za pomocą roztworów izotonicznych lub hipertonicznych ma znacznie lepszy efekt terapeutyczny niż używanie zwykłej wody, która może odwadniać błonę śluzową nosa. Badania przeprowadzone we Francji wykazały, że woda morska jest szczególnie skuteczna w poprawie ruchomości rzęsek i regeneracji nabłonka nosa.
Szczególną uwagę poświęcono również technice wykonania irygacji nosa u najmłodszych pacjentów, gdzie precyzyjny dobór pozycji dziecka i technik terapii ma kluczowe znaczenie dla efektywności zabiegu. Dr Żak podzieliła się przykładami z własnej praktyki, pokazując jak irygacja nosa może być integralnym elementem terapii dla dzieci z mukowiscydozą i innymi przewlekłymi chorobami układu oddechowego.
Prezentacja zakończyła się podkreśleniem znaczenia holistycznego podejścia do leczenia pacjentów z chorobami oddechowymi. Dr Żak wskazała, że odpowiednia higiena nosa jest kluczowa nie tylko w profilaktyce, ale także w codziennej terapii pacjentów z poważnymi schorzeniami układu oddechowego, takimi jak mukowiscydoza.
Wystąpienie mgr Łukasza Lecha podczas konferencji – rehabilitacja pacjentów po transplantacji płuc
Mgr Łukasz Lech, fizjoterapeuta pracujący w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu, na Oddziale Transplantacyjnym z Pododdziałem Mukowiscydozy, podzielił się swoimi doświadczeniami w zakresie opieki nad pacjentami po transplantacji płuc. Jego prezentacja była częścią konferencji, której celem było zwrócenie uwagi na znaczenie rehabilitacji oddechowej u pacjentów po przeszczepie.
Mgr Lech rozpoczął od przypomnienia historii transplantacji płuc w Polsce, przywołując pierwsze próby przeprowadzone przez prof. Mariana Zębalę. Choć pierwsze operacje nie zawsze były udane, ich efektem było zebranie cennych doświadczeń, które dziś pozwalają na skuteczne ratowanie życia pacjentów z przewlekłymi chorobami płuc. W szczególności mgr Lech opowiedział o 14-letnim pacjencie chorującym na mukowiscydozę, który przeszedł transplantację w Śląskim Centrum Chorób Serca w 2021 roku.
W swojej prezentacji mgr Lech skupił się na szczegółach rehabilitacji pacjentów po transplantacji płuc. Wyjaśnił, że kluczowym elementem terapii jest jak najszybsze uruchomienie pracy układu oddechowego oraz mięśniowego, aby pacjenci mogli skutecznie usuwać wydzielinę z dróg oddechowych. W tym kontekście niezwykle istotne jest zapobieganie zaleganiu wydzieliny w oskrzelach, co może prowadzić do powikłań i zwiększa ryzyko konieczności bronchoskopii.
Podczas prezentacji mgr Lech przedstawił zastosowanie różnych narzędzi terapeutycznych, takich jak spirobol – proste urządzenie pomagające pacjentom monitorować postępy w terapii oddechowej. Dodał, że sesje fizjoterapeutyczne odbywają się kilka razy dziennie i trwają od 25 do 45 minut, w zależności od stanu pacjenta. Mgr Lech opowiedział również o znaczeniu pracy z bliznami pooperacyjnymi, które mogą ograniczać ruchomość klatki piersiowej. Wskazał, że odpowiednia mobilizacja blizn oraz stosowanie specjalistycznych maści i żeli silikonowych może przyczynić się do szybszej regeneracji tkanek i zwiększenia komfortu pacjenta.
Mgr Lech szczegółowo opisał postępy 14-letniego pacjenta, który dzięki intensywnej rehabilitacji już w dziesiątej dobie po transplantacji rozpoczął ćwiczenia na ergometrze rowerowym. Pacjent ten przeszedł spektakularną poprawę, zyskując na wadze i poprawiając wyniki spirometryczne oraz test sześciominutowego chodu. W ostatniej fazie hospitalizacji pacjent przeszedł 454 metry, co było ogromnym osiągnięciem w porównaniu do wyników przed transplantacją.
Ważnym elementem prezentacji było także zwrócenie uwagi na problem braku ośrodków oferujących specjalistyczną rehabilitację dla pacjentów po transplantacji płuc w Polsce. Mgr Lech wraz z prof. Janem Szczegielniakiem pracują nad rozwojem programu, który mógłby umożliwić pacjentom po przeszczepach dostęp do systematycznej i skutecznej terapii oddechowej.
Podsumowując swoje wystąpienie, mgr Lech podkreślił, że terapia oddechowa nie ogranicza się jedynie do pracy nad oddechem, ale wymaga kompleksowego podejścia obejmującego cały układ mięśniowy. Skuteczna rehabilitacja jest kluczowa dla poprawy jakości życia pacjentów po transplantacji płuc i może przyczynić się do znacznej poprawy ich zdrowia i funkcjonowania na co dzień.
Fizjoterapia oddechowa u dzieci z przewlekłymi chorobami układu oddechowego – wystąpienie mgr Katarzyny Warzeszak
Mgr Katarzyna Warzeszak, specjalistka w dziedzinie fizjoterapii oddechowej, związana od początku swojej kariery zawodowej z Instytutem Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdrój, przedstawiła na konferencji kluczowe aspekty fizjoterapii oddechowej u dzieci z przewlekłymi schorzeniami układu oddechowego. Mgr Warzeszak, która pracuje zarówno klinicznie, jak i naukowo, szczególnie specjalizuje się w pracy z pacjentami pediatrycznymi, cierpiącymi na takie schorzenia jak mukowiscydoza, pierwotna dyskineza rzęsek oraz rozstrzenie oskrzeli.
W trakcie swojej prezentacji mgr Warzeszak podkreśliła, że fizjoterapia ukierunkowana na oczyszczanie dróg oddechowych jest jednym z kluczowych elementów opieki nad pacjentami z przewlekłymi chorobami układu oddechowego. Omówiła znaczenie technik, które poprawiają mobilność wydzieliny, takich jak mechaniczne wspomaganie wentylacji, które może skutecznie przesuwać zalegające czopy śluzowe. Dzięki odpowiedniemu ustawieniu parametrów wentylacji, takich jak czas narastania wdechu oraz przepływ wdechowy i wydechowy, można zoptymalizować usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych.
Przykładem skuteczności takich metod była przedstawiona przez mgr Warzeszak historia pacjentki z pierwotną dyskinezą rzęsek, u której zastosowano wentylację mechaniczną jako element wspomagający oczyszczanie dróg oddechowych. Pacjentka, która była hospitalizowana od pierwszych tygodni życia, wielokrotnie miała problemy z zaostrzeniami infekcji oddechowych. Dzięki systematycznej fizjoterapii, polegającej na inhalacjach, stosowaniu ciśnienia dodatniego podczas wydechu oraz kamizelki drenażowej, udało się poprawić funkcję oddechową pacjentki i zmniejszyć zmiany niedodmowe w płucach.
W swojej prezentacji mgr Warzeszak podkreśliła również znaczenie aktywności fizycznej jako integralnej części fizjoterapii oddechowej. Zalecała codzienną aktywność fizyczną pacjentom oraz regularne treningi o umiarkowanej intensywności, które wspierają funkcjonowanie układu oddechowego i ogólną wydolność organizmu. Dodatkowo wspomniała o znaczeniu treningu oporowego, który, nawet z wykorzystaniem jedynie masy ciała, może przynosić znaczne korzyści w poprawie kondycji mięśniowej pacjentów.
Na zakończenie mgr Warzeszak podkreśliła, że współpraca między lekarzami, fizjoterapeutami oraz pacjentami jest kluczowa dla sukcesu terapii oddechowej, zwłaszcza w przypadkach zaawansowanych schorzeń układu oddechowego. Dzięki takim interdyscyplinarnym zespołom możliwe jest indywidualne dostosowanie terapii, co przynosi wymierne korzyści pacjentom.
Rehabilitacja pacjentów po operacyjnym leczeniu gruźlicy kręgosłupa – wystąpienie Márii Vidovej
Mgr Mária Vidová, specjalistka w dziedzinie rehabilitacji oddechowej i ruchowej, podczas swojego wystąpienia omówiła szczegóły rehabilitacji pacjentów po operacyjnym leczeniu gruźlicy kręgosłupa. W swoim wystąpieniu skoncentrowała się na przypadku dwuletniego pacjenta z diagnozą gruźlicy płuc, wewnątrzpiersiowych węzłów chłonnych oraz gruźliczego zapalenia kręgów na poziomie L1 i L2 (tuberculous spondylitis), z ropniem w okolicy mięśnia lędźwiowego większego.
Po początkowym leczeniu w Dolnym Smokowcu, pacjent przeszedł operację stabilizacji kręgosłupa w Żylinie. Rehabilitacja rozpoczęła się pięć dni po operacji, kiedy pacjent wrócił do Dolnego Smokowca. Badanie fizjoterapeutyczne wykazało, że pacjent miał hipotonię kończyn dolnych oraz trudności z samodzielnym siadaniem, spowodowane noszeniem gorsetu. Mgr Vidová przedstawiła plan rehabilitacji, który obejmował wczesną fizjoterapię oddechową, opiekę nad blizną oraz terapię ruchową.
W zakresie fizjoterapii oddechowej szczególny nacisk położono na pozycjonowanie pacjenta oraz techniki kontaktowego oddychania, które wykorzystują neurofizjologiczną stymulację za pomocą dotyku, aby poprawić rytm i głębokość oddechu. Mgr Vidová wyjaśniła, że tego rodzaju techniki pomagają poprawić wydajność oddechową, zmniejszyć duszność oraz aktywizować mięśnie oddechowe pacjenta.
Opieka nad blizną pooperacyjną obejmowała masowanie blizny, techniki mobilizacyjne skóry i mięśni, aby poprawić krążenie, metabolizm i zapobiec powstawaniu zrostów. Z uwagi na młody wiek pacjenta, kluczowe było, aby pielęgnacja blizny została wdrożona wcześnie, co miało zapobiec ograniczeniom ruchomości w przyszłości.
Mgr Vidová omówiła również techniki wzmacniania osłabionych mięśni i rozciągania skróconych grup mięśniowych, koncentrując się na mięśniach brzucha, kończyn dolnych oraz mięśniach pleców. Terapię tę prowadzono w sposób dostosowany do możliwości pacjenta, przy użyciu zabawek i motywacyjnych elementów, aby ułatwić współpracę z dzieckiem.
Kolejnym etapem rehabilitacji była stopniowa pionizacja pacjenta. Z pomocą fizjoterapeutów dziecko nauczyło się na nowo siadać, obracać, wstawać i chodzić, mimo ograniczeń związanych z noszeniem gorsetu. Po dwóch tygodniach intensywnej pracy pacjent wrócił do pełnej samodzielności w zakresie chodzenia.
Mgr Vidová podkreśliła, że kluczem do sukcesu rehabilitacji było indywidualne podejście, stopniowe wprowadzanie kolejnych elementów terapii oraz ścisła współpraca z pacjentem. Cały proces, mimo bólu i początkowych trudności, zakończył się pomyślnie, a pacjent wrócił do pełnej sprawności.
Wystąpienie prof. Henryka Mazurka: współczesne wyzwania w leczeniu wziewnym u dzieci
Prof. Henryk Mazurek, wybitny specjalista chorób płuc, alergolog i pediatra, a także kierownik Kliniki Pneumonologii i Mukowiscydozy Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce-Zdroju, w swoim wystąpieniu na konferencji skupił się na kluczowych aspektach leczenia wziewnego u dzieci. Jego prezentacja poświęcona była problemom związanym z prawidłowym podawaniem leków wziewnych oraz wyzwaniom, jakie napotyka się w pracy z najmłodszymi pacjentami.
Na początku swojej prelekcji prof. Mazurek podkreślił, jak ważna jest dobra współpraca między członkami zespołu medycznego – lekarzami, fizjoterapeutami, pielęgniarkami – w zapewnieniu kompleksowej opieki nad pacjentem. Zaznaczył, że jednym z kluczowych elementów leczenia pacjentów z chorobami płuc jest właściwe podawanie leków wziewnych, co wymaga specjalistycznego podejścia, zwłaszcza u dzieci, które mogą mieć trudności z oddychaniem czy zrozumieniem techniki inhalacji.
Prof. Mazurek zwrócił uwagę, że większość badań dotyczących skuteczności terapii wziewnych, w tym wielkości depozycji leku, opiera się na wynikach uzyskanych od dorosłych, zdrowych pacjentów, którzy oddychają w sposób przewidywalny i mają w pełni sprawne drogi oddechowe. Jednakże w przypadku dzieci, szczególnie tych z chorobami płuc, uzyskanie podobnych wyników jest znacznie trudniejsze. Krótkie i wąskie drogi oddechowe, nieregularny rytm oddechu oraz trudności we współpracy sprawiają, że skuteczność terapii wziewnej jest znacznie niższa.
Jednym z głównych wyzwań jest wybór odpowiedniego urządzenia do inhalacji. Prof. Mazurek zaznaczył, że nie istnieje jedna optymalna metoda podawania leków wziewnych u dzieci, dlatego konieczne jest indywidualne podejście do każdego pacjenta. Zwrócił uwagę, że lekarze często skupiają się bardziej na wyborze leku, zaniedbując dobór odpowiedniego urządzenia do inhalacji, co może znacząco wpływać na skuteczność leczenia.
Prof. Mazurek omówił również różne typy urządzeń do inhalacji – od inhalatorów ciśnieniowych, przez inhalatory suchego proszku, po nebulizatory. Wskazał na zalety i wady każdego z nich, podkreślając, że choć inhalatory suchego proszku zyskują na popularności, to nie zawsze są odpowiednie dla dzieci, zwłaszcza najmłodszych. Przytoczył także interesujące fakty dotyczące wpływu urządzeń do inhalacji na środowisko, wskazując, że Unia Europejska zwraca coraz większą uwagę na ślad węglowy inhalatorów, szczególnie ciśnieniowych.
Podczas swojego wystąpienia prof. Mazurek podkreślił również rosnącą popularność nebulizatorów siateczkowych, które charakteryzują się wydajnością i precyzyjnym dostarczaniem leku do układu oddechowego. Przypomniał jednak, że kluczowe znaczenie ma dobór odpowiedniego urządzenia do konkretnego leku, ponieważ niektóre leki zostały przebadane klinicznie jedynie z wybranymi nebulizatorami.
W swojej prelekcji profesor zwrócił także uwagę na nowatorskie podejścia do terapii wziewnej, takie jak jednorazowe spacery papierowe, które mogą być stosowane jako alternatywa dla tradycyjnych komór inhalacyjnych, zwłaszcza w warunkach nagłych, np. w izbach przyjęć czy podczas krótkotrwałych hospitalizacji.
Podsumowując swoje wystąpienie, prof. Mazurek zaznaczył, że terapia wziewna wymaga szczególnej uwagi i edukacji pacjentów oraz ich opiekunów. Właściwe stosowanie urządzeń do inhalacji może znacząco wpłynąć na skuteczność leczenia, dlatego tak ważne jest, aby lekarze i personel medyczny poświęcali czas na dokładne wyjaśnienie pacjentom zasad działania i użytkowania tych urządzeń.
Sesja fizjoterapii oddechowej, będąca częścią 36. Dni Pneumonologii i Alergologii Dziecięcej, udowodniła, jak kluczową rolę pełni fizjoterapia w leczeniu pacjentów z chorobami układu oddechowego. Wystąpienia prelegentów rzuciły światło na nowatorskie metody leczenia i rehabilitacji oddechowej, takie jak zaawansowana fizjoterapia pacjentów po transplantacjach płuc, inhalacje wziewne, czy rehabilitacja dzieci z mukowiscydozą. Prezentowane przypadki kliniczne oraz doświadczenia praktyczne ukazały, że indywidualne podejście do każdego pacjenta, wspierane nowoczesnymi narzędziami terapeutycznymi, jest kluczem do sukcesu w leczeniu chorób płuc. Konferencja podkreśliła także wagę współpracy między lekarzami, fizjoterapeutami i pielęgniarkami, co przekłada się na kompleksową opiekę nad pacjentami. Wzajemna wymiana wiedzy, doskonalenie praktyk oraz rozwój technologiczny otwierają nowe perspektywy w leczeniu chorób układu oddechowego, zapewniając pacjentom lepszą jakość życia i skuteczniejsze terapie.
Partnerem medialnym wydarzenia był OddechZycia.pl (Fundacja Oddech Życia).
Fot. Sympomed.pl