Czy astma częściej dotyczy dzieci niż dorosłych?

Astma to przewlekła choroba układu oddechowego, która może dotknąć osoby w każdym wieku. Jednakże, częstość występowania astmy różni się w zależności od grupy wiekowej, a jej rozwój jest silnie związany z czynnikami biologicznymi, środowiskowymi i genetycznymi. Ogólnie rzecz biorąc, astma częściej dotyczy dzieci niż dorosłych, ale jej występowanie u dorosłych również stanowi istotny problem medyczny. Poniżej omówiono, dlaczego astma jest bardziej powszechna u dzieci oraz jak zmienia się jej częstość występowania wraz z wiekiem.

1. Astma w dzieciństwie: najczęstszy okres występowania

Astma najczęściej pojawia się w dzieciństwie, zwłaszcza przed 5. rokiem życia, co sprawia, że dzieci są najbardziej podatną grupą na rozwój tej choroby.

a) Anatomia dróg oddechowych u dzieci

• Drogi oddechowe u dzieci są anatomicznie węższe i mniej elastyczne niż u dorosłych, co sprawia, że są bardziej podatne na reakcje na bodźce środowiskowe.
• Wczesne życie jest okresem intensywnego rozwoju układu odpornościowego, a zaburzenia w jego funkcjonowaniu mogą prowadzić do nadreaktywności dróg oddechowych, charakterystycznej dla astmy.

b) Rola infekcji wirusowych

• Wirusowe infekcje górnych dróg oddechowych, takie jak RSV (respiratory syncytial virus) czy rhinowirus, są częstymi wyzwalaczami astmy u dzieci. Te infekcje mogą prowadzić do stanu zapalnego w obrębie dróg oddechowych, który utrzymuje się nawet po ustąpieniu infekcji.
• U dzieci, które przeżyły ciężkie infekcje wirusowe w pierwszych miesiącach życia, istnieje większe prawdopodobieństwo rozwoju astmy w późniejszym dzieciństwie.

c) Wpływ genetyki i środowiska

• Predyspozycje genetyczne, takie jak obecność astmy u rodziców lub rodzeństwa, zwiększają ryzyko rozwoju astmy u dzieci.
• Ekspozycja na czynniki środowiskowe, takie jak dym tytoniowy, zanieczyszczenia powietrza, alergeny (np. roztocza kurzu domowego) czy pasywne palenie, może nasilać objawy astmy lub przyczyniać się do jej rozwoju.

d) Atopia i alergie

• Dzieci z atopią (skłonnością do reakcji alergicznych), takich jak alergiczne zapalenie skóry (egzema) czy alergiczne zapalenie nosa (rzekoma gorączka), mają większe ryzyko rozwoju astmy w późniejszym życiu.
• Astma alergiczna jest jedną z najczęstszych postaci astmy u dzieci, co wiąże się z ich większą podatnością na reakcje immunologiczne na alergeny.

2. Astma u dorosłych: mniejsza częstość, ale inne wyzwania

Choć astma częściej dotyczy dzieci, może również wystąpić po raz pierwszy u dorosłych, co jest określane jako astma późno rozpoczęta lub astma dorosłych. Chociaż częstość występowania astmy u dorosłych jest niższa niż u dzieci, jej leczenie i kontrola są często trudniejsze.

a) Astma późno rozpoczęta

• Astma u dorosłych zwykle rozwija się po 20. roku życia, choć może wystąpić nawet w starszym wieku.
• W przeciwieństwie do astmy dziecięcej, która często ma silny związek z alergiami, astma późno rozpoczęta jest częściej niealergiczna i może być związana z innymi czynnikami, takimi jak:
  • Zawodowa ekspozycja: Długotrwałe narażenie na szkodliwe substancje w miejscu pracy, takie jak pary metali, chemia przemysłowa czy pyły drewna, może prowadzić do rozwoju astmy zawodowej.
  • Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD): GERD może drażnić drogi oddechowe i nasilać objawy astmy, co może sprzyjać jej rozwojowi u osób predysponowanych.
  • Infekcje dolnych dróg oddechowych: Ciężkie infekcje płuc u dorosłych mogą prowadzić do trwałego uszkodzenia dróg oddechowych i rozwoju astmy.
  • Hormony: U kobiet zmiany hormonalne związane z ciążą, menstruacją, menopauzą lub stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych mogą wpływać na rozwój astmy.

b) Astma dorosłych a astma dziecięca

• Astma u dorosłych często różni się od astmy dziecięcej pod względem objawów i przebiegu. Dorosłym pacjentom częściej towarzyszą objawy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), co komplikuje diagnostykę i leczenie.
• Osoby z astmą późno rozpoczętą mogą mieć większą skłonność do trwałego uszkodzenia dróg oddechowych, co sprawia, że ich objawy są trudniejsze do kontrolowania niż u osób z astmą dziecięcą.

3. Porównanie częstości występowania astmy u dzieci i dorosłych

a) Statystyki dotyczące dzieci

• Według danych epidemiologicznych, astma dotyczy około 7–20% dzieci w krajach uprzemysłowionych, co czyni ją jedną z najczęstszych przyczyn hospitalizacji w tej grupie wiekowej.
• W Polsce szacuje się, że około 8–10% dzieci ma zdiagnozowaną astmę.

b) Statystyki dotyczące dorosłych

• U dorosłych astma występuje znacznie rzadziej, dotykając około 5–10% populacji.
• Warto jednak zaznaczyć, że u dorosłych astma może być trudniejsza do zdiagnozowania, ponieważ jej objawy mogą być mylone z innymi schorzeniami układu oddechowego, takimi jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy zapalenie oskrzeli.

4. Różnice między chłopcami a dziewczynkami w dzieciństwie oraz kobietami a mężczyznami u dorosłych

a) Dzieciństwo

• W dzieciństwie chłopcy są bardziej podatni na rozwój astmy niż dziewczynki. Może to wynikać z różnic anatomicznych w budowie dróg oddechowych – drogi oddechowe u chłopców są węższe i bardziej podatne na reakcje na bodźce.
• Hormonalne różnice mogą również odgrywać rolę, ponieważ estrogeny u dziewczynek mogą chronić przed nadreaktywnością dróg oddechowych w tym okresie życia.

b) Dorosłość

• Po okresie pokwitania tendencja ta się odwraca – astma jest częstsza u kobiet niż u mężczyzn.
• U kobiet zmiany hormonalne, takie jak te związane z ciążą, menstruacją czy menopauzą, mogą wpływać na nasilenie objawów astmy.
• Kobiety są również bardziej narażone na astmę aspirynową, która jest związana z polimorfizmami genetycznymi regulującymi metabolizm kwasów tłuszczowych.

Astma częściej dotyczy dzieci niż dorosłych, szczególnie w wieku przed 5 lat. Jej rozwój u dzieci jest związany z anatomii dróg oddechowych, infekcjami wirusowymi, atopią i wpływem czynników środowiskowych. U dorosłych astma występuje rzadziej, ale jej diagnozowanie i leczenie mogą być bardziej skomplikowane ze względu na współistnienie innych schorzeń układu oddechowego i ogólnoustrojowych. Kluczowe znaczenie ma identyfikacja czynników ryzyka i odpowiednie leczenie, aby zminimalizować ryzyko powikłań i poprawić jakość życia pacjentów. Dzięki temu możliwe jest skuteczne zarządzanie astmą zarówno u dzieci, jak i dorosłych.