Co to jest astma?

Co to jest astma?

Astma to przewlekła choroba układu oddechowego, która charakteryzuje się nadreaktywnością dróg oddechowych, przewlekłym stanem zapalnym oraz odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza. Objawy astmy obejmują duszność, kaszel, świst podczas wydechu i uczucie ściskania w klatce piersiowej. Choroba ma złożone podłoże, które obejmuje zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

Astma może występować w różnym nasileniu – od łagodnego, rzadko występującego kaszlu po ciężkie napady duszności wymagające natychmiastowej interwencji medycznej. Kluczowym aspektem leczenia astmy jest długoterminowa kontrola przewlekłego stanu zapalnego i ograniczanie ekspozycji na bodźce, które mogą wywoływać objawy.

1. Mechanizm astmy
2. a) Przewlekły stan zapalny

• W astmie dochodzi do aktywacji komórek układu odpornościowego, takich jak eozynofile, limfocyty Th2 i mastocyty, które uwalniają cytokiny prozapalne (np. IL-4, IL-5, IL-13).
• Zapalenie prowadzi do:
  • Obrzęku błony śluzowej oskrzeli.
  • Nadprodukcji śluzu.
  • Wzmożonej reaktywności mięśni gładkich oskrzeli.

1. b) Nadreaktywność dróg oddechowych

• Drogi oddechowe osób z astmą są nadmiernie wrażliwe na różne bodźce, takie jak:
  • Alergeny (np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt).
  • Zanieczyszczenia powietrza (np. dym tytoniowy, smog).
  • Infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych.
  • Wysiłek fizyczny.
  • Emocje (np. stres, lęk).

1. c) Odwracalne ograniczenie przepływu powietrza

• W odpowiedzi na bodźce dochodzi do skurczu mięśni gładkich oskrzeli (zwężenie dróg oddechowych), co prowadzi do trudności w oddychaniu.
• Ograniczenie przepływu powietrza jest częściowo odwracalne, co oznacza, że po zastosowaniu leków rozkurczających oskrzela (np. agonistów beta-2-adrenergicznych) lub samorzutnie (w okresach remisji) funkcja płuc może wracać do normy.

2. Objawy astmy

Główne objawy astmy obejmują:

• Duszność: Utrudnione oddychanie, szczególnie podczas wysiłku fizycznego lub w nocy.
• Kaszel: Często nawracający, zwłaszcza w nocy lub rano.
• Świst: Charakterystyczny dźwięk słyszalny podczas wydechu, wynikający ze zwężenia dróg oddechowych.
• Uczucie ściskania w klatce piersiowej: Pacjenci często opisują je jako „ucisk” lub „ciśnienie”.

Objawy mogą być przewlekłe (regularne) lub paroksyzmalne (nagłe napady).

3. Rodzaje astmy

Astma może występować w różnych postaciach, w zależności od przyczyn i mechanizmów:

1. a) Astma alergiczna

• Najczęstsza postać astmy, związana z ekspozycją na alergeny (np. pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt).
• Objawy nasilają się w określonych sytuacjach, np. w sezonie pylenia.

1. b) Astma niealergiczna

• Nie jest związana z alergenami, ale może być wywoływana przez inne czynniki, takie jak:
  • Zanieczyszczenia powietrza.
  • Infekcje wirusowe.
  • Refluks żołądkowo-przełykowy.
  • Stres emocjonalny.

1. c) Astma indukowana wysiłkiem fizycznym

• Napady astmy występują w odpowiedzi na wysiłek fizyczny, szczególnie w warunkach chłodnego lub suchego powietrza.

1. d) Astma zawodowa

• Rozwija się w wyniku długotrwałej ekspozycji na szkodliwe substancje w miejscu pracy, takie jak:
  • Chemia przemysłowa.
  • Pary metali.
  • Pyły drewna.

4. Czynniki ryzyka astmy
5. a) Genetyczne

• Astma często występuje w rodzinach, co sugeruje wpływ genów na podatność na chorobę.
• Mutacje w genach związanych z układem immunologicznym (np. IL-4, IL-13) mogą zwiększać ryzyko rozwoju astmy.

1. b) Środowiskowe

• Ekspozycja na alergeny, zanieczyszczenia powietrza, dym tytoniowy czy infekcje wirusowe w dzieciństwie może wpływać na rozwój astmy.

1. c) Inne czynniki

• Wczesne infekcje układu oddechowego (np. wirusowe zapalenie oskrzeli).
• Niedojrzałość układu oddechowego u wcześniaków.
• Otyłość.

5. Diagnostyka astmy

Diagnoza astmy opiera się na:

1. Historii choroby:
   • Dokładne zebranie informacji o objawach, ich częstotliwości, nasileniu i okolicznościach występowania.
2. Badaniach fizykalnych:
   • Ocena pracy układu oddechowego, w tym słuchanie szmerów oddechowych i ocena pracy mięśni oddechowych.
3. Badaniach dodatkowych:
   • Spirometria: Pomiar funkcji płuc, który pomaga ocenić stopień obturacji dróg oddechowych.
   • Testy prowokacyjne: Ocena nadreaktywności dróg oddechowych.
   • Pomiary szczytowego przepływu wydechowego (PEF): Monitorowanie zmian w funkcji płuc w czasie.

6. Leczenie astmy

Leczenie astmy opiera się na dwóch głównych strategiach:

1. a) Leki kontrolujące (długodziałające)

• Służą do długoterminowej kontroli przewlekłego stanu zapalnego w obrębie dróg oddechowych.
• Przykłady:
  • Sterydy wziewne (np. budesonid, flutikazon).
  • Anty-leukotrienowe (np. montelukast).
  • Leki biologiczne (np. omalizumab).

1. b) Leki ratunkowe (krótko działające)

• Stosowane w sytuacjach nagłych, aby szybko złagodzić objawy.
• Przykłady:
  • Agoniści beta-2-adrenergiczne krótko działające (np. salbutamol, terbutalin).

7. Jak kontrolować astmę?

Aby skutecznie zarządzać astmą, ważne jest:

1. Regularne stosowanie leków kontrolujących.
2. Unikanie bodźców wyzwalających objawy (np. alergenów, dymu tytoniowego, zimnego powietrza).
3. Monitorowanie funkcji płuc (np. pomiary PEF).
4. Edukacja pacjenta na temat rozpoznawania objawów i odpowiedniego działania w przypadku napadu astmy.

Astma to przewlekła choroba układu oddechowego, która charakteryzuje się nadreaktywnością dróg oddechowych, przewlekłym stanem zapalnym i odwracalnym ograniczeniem przepływu powietrza. Może mieć różne formy, w tym alergiczną, niealergiczną czy indukowaną wysiłkiem fizycznym. Kluczowym elementem leczenia astmy jest długoterminowa kontrola przewlekłego stanu zapalnego poprzez stosowanie leków kontrolujących (np. sterydów wziewnych) oraz unikanie bodźców wyzwalających objawy. Dzięki odpowiedniej kontroli możliwe jest minimalizowanie ryzyka powikłań i poprawa jakości życia pacjenta.