Jakie są stopnie ciężkości astmy?

Astma oskrzelowa jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, charakteryzującą się nadreaktywnością oskrzeli, nawracającymi epizodami duszności, świszczącego oddechu, kaszlu i uczucia ściskania w klatce piersiowej. Stopnie ciężkości astmy odgrywają kluczową rolę w doborze odpowiedniego leczenia oraz monitorowaniu przebiegu choroby. Współczesne wytyczne, m.in. Global Initiative for Asthma (GINA), podkreślają konieczność oceny ciężkości astmy zarówno w momencie rozpoznania, jak i podczas obserwacji pacjenta.

Definicja i klasyfikacja stopni ciężkości astmy

Ocena ciężkości astmy odnosi się do natężenia choroby przed rozpoczęciem leczenia kontrolującego lub po jego odstawieniu. Klasyfikacja stopni ciężkości astmy opiera się na kilku kryteriach: częstości i nasilenia objawów, liczby przebudzeń nocnych, potrzeby stosowania leków doraźnych, wpływu na codzienną aktywność oraz wyników badań czynnościowych płuc (najczęściej FEV₁ i PEF).

Zgodnie z zaleceniami GINA i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego wyróżniamy następujące stopnie ciężkości astmy:

Astma łagodna (mild asthma)

Astma łagodna obejmuje dwa podtypy: astmę okresową (intermittent) i astmę przewlekłą łagodną (mild persistent).

• Astma okresowa: Objawy rzadziej niż raz w tygodniu, nocne przebudzenia z powodu astmy rzadziej niż dwa razy w miesiącu, brak istotnych ograniczeń aktywności życiowej, prawidłowe wskaźniki czynności płuc (FEV₁ >80% wartości należnej).
• Astma przewlekła łagodna: Objawy występują częściej niż raz w tygodniu, ale nie codziennie. Przebudzenia nocne 3-4 razy w miesiącu. Niewielkie ograniczenia codziennej aktywności. FEV₁ ≥80% wartości należnej.

Astma umiarkowana (moderate asthma)

Astma umiarkowana charakteryzuje się codziennymi objawami choroby, koniecznością częstego stosowania leków doraźnych oraz wyraźnymi ograniczeniami codziennych czynności.

• Objawy codziennie lub prawie codziennie.
• Przebudzenia nocne powyżej jednego razu w tygodniu, ale nie codziennie.
• Ograniczenie aktywności fizycznej.
• FEV₁ między 60% a 80% wartości należnej.

Astma ciężka (severe asthma)

Astma ciężka występuje wtedy, gdy objawy utrzymują się mimo leczenia na wysokim poziomie lub gdy wymagane jest leczenie wysokimi dawkami leków kontrolujących, często z dodatkiem glikokortykosteroidów systemowych.

• Objawy przez większość dni tygodnia, częste przebudzenia nocne.
• Znaczne ograniczenia codziennej aktywności.
• FEV₁ <60% wartości należnej.
• Często występuje konieczność hospitalizacji lub interwencji ratunkowej.
• Astma ciężka jest diagnozowana także wtedy, gdy osiągnięcie kontroli jest możliwe tylko przy zastosowaniu maksymalnych dawek leczenia farmakologicznego (np. GKS wziewne w połączeniu z LABA, LAMA, biologiczne leczenie).

Stopnie ciężkości a kontrola astmy

Warto podkreślić, że stopień ciężkości astmy nie jest tożsamy z poziomem kontroli astmy. Pacjent z astmą ciężką, lecz prawidłowo leczoną, może mieć dobrą kontrolę objawów. Z drugiej strony, astma łagodna może być źle kontrolowana w przypadku nieprzestrzegania zaleceń terapeutycznych.

Znaczenie oceny stopnia ciężkości astmy

Określenie stopnia ciężkości astmy:

• Pozwala na właściwy dobór leczenia początkowego (tzw. „step up/step down therapy”).
• Umożliwia przewidywanie ryzyka zaostrzeń oraz powikłań.
• Jest podstawą kwalifikacji do leczenia biologicznego w przypadku astmy ciężkiej.
• Stanowi istotny element w edukacji pacjenta oraz prowadzeniu samoobserwacji.

Wytyczne GINA i krajowe

Wytyczne GINA, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc są zgodne co do podstawowych kryteriów oceny ciężkości astmy. Aktualne algorytmy lecznicze zalecają początkową ocenę ciężkości, a następnie regularną ocenę kontroli astmy i ewentualną modyfikację leczenia.