Czy dorośli mogą zachorować na astmę, jeśli nie mieli jej w dzieciństwie?

Astma to przewlekła choroba układu oddechowego, która charakteryzuje się nadreaktywnością dróg oddechowych, przewlekłym stanem zapalnym oraz napadami duszności, kaszlu i świstu. Choć astma jest częściej rozpoznawana u dzieci i często kojarzona z tym okresem życia, dorośli mogą również zachorować na astmę, nawet jeśli wcześniej nie mieli jej objawów w dzieciństwie . Taka postać astmy nosi nazwę astmy późno zaczynającej się (astma w starszym wieku, ang. late-onset asthma ) i stanowi istotny problem kliniczny, ponieważ jej przebieg może być bardziej skomplikowany i trudniejszy do kontrolowania niż astma rozwijająca się w dzieciństwie.

Mechanizmy astmy późno zaczynającej się

Astma późno zaczynająca się różni się pod względem mechanizmów patofizjologicznych od astmy występującej w dzieciństwie. Kluczowe różnice obejmują:

1. Mniejszy udział alergii : U dorosłych astma często ma charakter niealergiczny , co oznacza, że jej rozwój nie jest związany z reakcjami immunologicznymi na alergeny. Przykładem mogą być formy astmy indukowane przez drażniące substancje środowiskowe, wysiłek fizyczny czy stosowanie niektórych leków.
2. Wpływ czynników środowiskowych : Dorosłość wiąże się z większym narażeniem na różne bodźce środowiskowe, które mogą wywoływać astmę. Należą do nich:
   • Chroniczne narażenie na drażniące substancje chemiczne w miejscu pracy (np. astma zawodowa).
   • Palenie tytoniu lub bierny kontakt z dymem tytoniowym.
   • Zanieczyszczenie powietrza, zwłaszcza w obszarach miejskich.
   • Infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych, które mogą nasilać stan zapalny w obrębie dróg oddechowych.
3. Zmiany hormonalne : U kobiet zmiany hormonalne związane z ciążą, menopauzą lub stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych mogą wpływać na rozwój astmy. Na przykład spadek poziomu estrogenów po menopauzie może zwiększać ryzyko wystąpienia astmy.
4. Otyłość i metaboliczne zaburzenia : Otyłość jest jednym z ważnych czynników ryzyka dla astmy późnozaczynającej się. Tkanka tłuszczowa wydziela cytokiny prozapalne, które mogą nasilać stan zapalny w drogach oddechowych. Ponadto osoby z otyłością mogą doświadczać większych problemów z kontrolą astmy ze względu na ograniczoną funkcję płuc.

Astma zawodowa – szczególny przypadek astmy późno zaczynającej się

Jednym z najczęstszych przykładów astmy późno zaczynającej się jest astma zawodowa , która rozwija się w wyniku chronicznego narażenia na drażniące substancje w miejscu pracy. Typowe przykłady obejmują:

• Alergeny zawodowe : Substancje takie jak pyłki roślin, mąka, drewno czy sierść zwierząt mogą wywoływać reakcje alergiczne prowadzące do astmy.
• Drażniące substancje chemiczne : Izocyjaniany (stosowane w produkcji pianek i klejów), anhydrydy kwasowe (używane w produkcji tworzyw sztucznych) czy formaldehyd mogą uszkadzać błonę śluzową dróg oddechowych i prowadzić do astmy.
• Pyły organiczne : Pracownicy branży rolniczej mogą być narażeni na pyły zawierające roztocza, pleśnie czy bakterie, które mogą wywoływać astmę.

Astma zawodowa często rozwija się stopniowo, a jej objawy mogą początkowo ustępować po opuszczeniu miejsca pracy, ale z czasem stają się bardziej nasilone i utrzymujące się nawet poza środowiskiem zawodowym.

Trudności w diagnostyce astmy u dorosłych

Diagnoza astmy u dorosłych może być bardziej skomplikowana niż u dzieci ze względu na kilka czynników:

1. Podobieństwo objawów do innych chorób : Objawy astmy, takie jak duszność, kaszel i świst, mogą być mylone z objawami innych schorzeń, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), przewlekłe zapalenie zatok czy choroby sercowo-naczyniowe.
2. Niedocenianie astmy u dorosłych : Wielu dorosłych pacjentów i nawet lekarzy może błędnie zakładać, że astma dotyczy wyłącznie dzieci, co opóźnia postawienie właściwej diagnozy.
3. Trudności w wykonaniu testów diagnostycznych : Spirometria i inne testy funkcji płuc mogą być mniej wiarygodne u osób starszych lub u pacjentów z ograniczoną współpracą.

Leczenie astmy późno zaczynającej się

Leczenie astmy u dorosłych opiera się na tych samych zasadach co u dzieci, ale wymaga uwzględnienia specyfiki tej grupy wiekowej. Kluczowe elementy terapii obejmują:

1. Kortykosteroidy wziewne : Są one podstawą leczenia i służą do kontroli przewlekłego stanu zapalnego w obrębie dróg oddechowych.
2. Agoniści beta-2-adrenergiczne wziewne : Leki te są stosowane w sytuacjach nagłego pogorszenia objawów lub jako dodatek do kortykosteroidów wziewnych w ramach profilaktyki przed wysiłkiem fizycznym.
3. Unikanie bodźców wyzwalających napady astmy : Dorosłym pacjentom zaleca się identyfikację i unikanie czynników, które mogą nasilać objawy astmy, takich jak drażniące substancje chemiczne, dym tytoniowy czy zanieczyszczenia powietrza.
4. Monitorowanie funkcji płuc : Regularne pomiary szczytowego przepływu wydechowego (PEF) pozwalają na wczesne wykrycie pogorszenia stanu zdrowia i dostosowanie planu leczenia.
5. Zarządzanie współistniejącymi chorobami : U dorosłych astma często współistnieje z innymi schorzeniami, takimi jak otyłość, cukrzyca czy choroby sercowo-naczyniowe. Skuteczne zarządzanie tymi chorobami jest kluczowe dla poprawy kontroli astmy.

Dorośli mogą zachorować na astmę, nawet jeśli nie mieli jej w dzieciństwie . Postać ta, określana jako astma późno zaczynająca się, może mieć różne przyczyny, w tym wpływ czynników środowiskowych, hormonalnych lub metabolicznych. Diagnoza astmy u dorosłych może być bardziej skomplikowana ze względu na podobieństwo objawów do innych chorób i niedocenianie możliwości jej wystąpienia w tym wieku. Kluczowe znaczenie ma indywidualizacja podejścia diagnostycznego i terapeutycznego, aby uwzględnić specyfikę astmy późno zaczynającej się. Pacjenci powinni współpracować z lekarzem specjalistą w celu opracowania planu leczenia, który zapewni kontrolę nad objawami i poprawę jakości życia.