Jak dbać o dietę dziecka z mukowiscydozą?

Odpowiednia dieta odgrywa kluczową rolę w opiece nad dziećmi z mukowiscydozą (cystic fibrosis, CF), ponieważ choroba znacząco wpływa na trawienie i wchłanianie składników odżywczych. Gęsty śluz blokuje przewody trzustkowe, uniemożliwiając prawidłową sekrecję enzymów trawiennych, co prowadzi do problemów z trawieniem tłuszczów, białek i węglowodanów. Dodatkowo, osoby z mukowiscydozą mają zwiększone zapotrzebowanie energetyczne ze względu na wysiłek fizyczny związany z oddychaniem oraz przyspieszony metabolizm. Poniżej przedstawiono kluczowe zasady dbania o dietę dziecka z mukowiscydozą.

1. Wysoka kaloryczność diety

Dzieci z mukowiscydozą wymagają wyższego spożycia kalorii niż ich zdrowi rówieśnicy. Zaleca się, aby dieta zawierała 20–50% więcej kalorii , aby wspierać wzrost, rozwój i utrzymanie masy ciała. Kluczowe są:

• Tłuszcze : Tłuszcze dostarczają dużej ilości energii (9 kcal/g) i powinny stanowić około 35–40% całkowitego spożycia kalorii . Należy preferować tłuszcze pochodzenia roślinnego (np. oliwę z oliwek, olej rzepakowy) oraz dodawać tłuszcze do posiłków (np. masło, śmietana, awokado).
• Węglowodany : Węglowodany są głównym źródłem energii. Preferowane są produkty pełnoziarniste, takie jak chleb razowy, kasze czy makaron pełnoziarnisty.
• Białka : Białka są niezbędne do budowy tkanek i regeneracji organizmu. Dziecko powinno spożywać białka pochodzenia zwierzęcego (mięso, ryby, jaja, nabiał) oraz roślinnego (fasola, soczewica, tofu).

2. Suplementacja enzymów trzustkowych

Zaburzenia w funkcjonowaniu trzustki uniemożliwiają prawidłowe trawienie tłuszczów, białek i węglowodanów. Aby temu zaradzić, dzieci z mukowiscydozą muszą przyjmować enzymy trzustkowe (np. Creon) podczas każdego posiłku i przekąski. Dawkowanie zależy od zawartości tłuszczów w diecie i jest ustalane przez lekarza lub dietetyka.

3. Niedobory witamin

Mukowiscydoza prowadzi do zaburzeń wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K ). Dlatego dzieci często wymagają suplementacji:

• Witamina D: Kluczowa dla zdrowia kości i układu odpornościowego. Niedobór może prowadzić do osteoporozy.
• Witamina A: Wspiera wzrok, rozwój tkanki i odporność.
• Witamina E: Ma właściwości antyoksydacyjne i chroni komórki przed uszkodzeniami.
• Witamina K: Konieczna do krzepnięcia krwi i zdrowia kości.

Suplementacja witamin jest zwykle dostosowywana indywidualnie na podstawie wyników badań krwi.

4. Zapewnienie odpowiedniej ilości soli

Osoby z mukowiscydozą tracą więcej soli poprzez pot niż ludzie zdrowi, co zwiększa ryzyko odwodnienia, zwłaszcza w gorącym klimacie lub podczas intensywnego wysiłku fizycznego. Dlatego ważne jest:

• Dodawanie soli do posiłków,
• Podawanie napojów izotonicznych w przypadku intensywnego pocenia,
• Monitorowanie objawów odwodnienia, takich jak zmęczenie, suchość błon śluzowych czy spadek ciśnienia.

5. Regularne posiłki i przekąski

Dzieci z mukowiscydozą mogą mieć mniejszy apetyt ze względu na problemy trawienne lub częste infekcje. Aby zapewnić im odpowiednią ilość kalorii, warto:

• Serwować 5–6 posiłków dziennie, w tym regularne przekąski,
• Dodawać kaloryczne składniki do posiłków (np. śmietanę, masło, oliwę),
• Wykorzystywać kaloryczne napoje, takie jak koktajle mleczne z dodatkiem owoców i jogurtu.

6. Unikanie produktów niskokalorycznych

Produkty niskokaloryczne, takie jak napoje bezcukrowe, margaryna zamiast masła czy dietetyczne wersje żywności, mogą nie dostarczać wystarczającej ilości energii. Dlatego zaleca się unikanie takich produktów na rzecz pełnowartościowych alternatyw.

7. Uzupełnianie płynów

Ważne jest zapewnienie dziecku odpowiedniego nawodnienia, szczególnie w przypadku gorącego klimatu lub podczas chorób przebiegających z gorączką. Należy zachęcać dziecko do picia wody, soków naturalnych lub napojów izotonicznych.

8. Indywidualizacja diety

Każde dziecko z mukowiscydozą jest inne, dlatego dieta powinna być dostosowana do jego potrzeb, upodobań i ograniczeń. Dietetyk specjalizujący się w mukowiscydozie może pomóc w opracowaniu planu żywieniowego, który uwzględnia:

• Aktualny stan odżywienia,
• Wyniki badań laboratoryjnych,
• Preferencje smakowe dziecka,
• Aktywność fizyczną.

9. Monitorowanie wzrostu i masy ciała

Regularne kontrolowanie wzrostu i masy ciała dziecka jest kluczowe dla oceny skuteczności diety. Jeśli dziecko nie przybiera na wadze lub jego wzrost jest opóźniony, może być konieczna modyfikacja diety lub dodatkowe wsparcie żywieniowe, np. za pomocą kalorycznych suplementów.

10. Wsparcie psychologiczne

Problemy z odżywianiem mogą być frustrujące zarówno dla dziecka, jak i rodziców. Ważne jest, aby stworzyć pozytywną atmosferę podczas posiłków, unikać przymusu jedzenia i motywować dziecko do eksperymentowania z różnymi smakami.

Dbanie o dietę dziecka z mukowiscydozą wymaga podejścia holistycznego, które uwzględnia zwiększone zapotrzebowanie energetyczne, niedobory witamin, trudności w trawieniu oraz indywidualne potrzeby pacjenta. Kluczowe elementy to:

• Dieta bogata w kalorie, tłuszcze i białka,
• Suplementacja enzymów trzustkowych i witamin,
• Regularne posiłki i przekąski,
• Monitorowanie stanu odżywienia.

Współpraca z dietetykiem i zespołem multidyscyplinarnym jest niezbędna dla opracowania skutecznego planu żywieniowego, który wspiera wzrost, rozwój i ogólną jakość życia dziecka z mukowiscydozą.