Nebulizacja, nazywa też inhalacją, to jedna z popularniejszych metod podawania leków w formie aerozolu u dzieci, zwłaszcza w przypadku schorzeń układu oddechowego. Choć nebulizacja jest bezpieczna i skuteczna, istnieje kilka zasad, których należy przestrzegać, aby terapia przyniosła oczekiwane rezultaty. Jedną z nich jest unikanie nebulizacji podczas płaczu dziecka.
W poniższym artykule przedstawimy, dlaczego tak ważne jest to zalecenie, oraz jak prawidłowo przeprowadzać terapię nebulizacyjną u maluchów.
Dlaczego nie nebulizować podczas płaczu dziecka?
Podczas terapii nebulizacyjnej lek deponuje się w drogach oddechowych głównie w czasie wdechu, gdyż wówczas aerozol dociera do wnętrza płuc. Faza wdechowa stanowi około 40% cyklu oddechowego, a reszta to faza wydechowa. W sytuacji, gdy dziecko płacze lub krzyczy, jego oddech staje się nieregularny, co może skutkować różnymi czasami trwania faz wdechowych. Podczas płaczu jego układ oddechowy działa inaczej niż w spoczynku, co może utrudniać prawidłowe dotarcie leku do dróg oddechowych.
Dziecko płacząc nabiera gwałtownie powietrze przez usta, co sprawia, że większość aerozolu z nebulizatora osiada na języku i w gardle, zamiast docierać do tchawicy i oskrzeli. To może skutkować zmniejszoną skutecznością terapii oraz niewłaściwym dawkowaniem leku. Płacz może prowadzić również do skurczu mięśni gładkich oskrzeli, co utrudnia przepływ powietrza. Podczas płaczu dziecko doświadcza stresu, a to może prowadzić do zwiększonego napięcia mięśni gładkich w całym organizmie, w tym także w oskrzelach. Skurcz mięśni gładkich oskrzeli może prowadzić do zmniejszenia przepływu powietrza oraz utrudnienia oddychania, co może być szczególnie niekorzystne dla dzieci z chorobami układu oddechowego, takimi jak astma, mukowiscydoza, pierwotna dyskineza rzęsek.
Podczas płaczu i krzyku dziecka w przypadku stosowania maski (maseczki) może tworzyć się pod nią duża przestrzeń martwa, która odpowiada pojemności oddechowej (tidal volume). Przestrzeń martwa to obszar dróg oddechowych, w którym nie zachodzi wymiana gazowa. W przypadku płaczu i krzyku, zmienia się częstotliwość i głębokość oddechów, co może prowadzić do większej przestrzeni martwej i zmniejszonej efektywności depozycji leku.
Przestrzeń martwa występuje naturalnie w drogach oddechowych i płucach każdej osoby. Przestrzeń martwa to obszar dróg oddechowych, w którym nie dochodzi do wymiany gazowej – obejmuje ona górne drogi oddechowe, tchawicę, oskrzela i oskrzeliki. Płacz i krzyk dziecka może wpływać na przestrzeń martwą.
Przestrzeń martwa pod maską nebulizatora, która bezpośrednio wpływa na depozycję leku, może ulegać zmianom w zależności od warunków, takich jak płacz, krzyk czy nieregularne oddychanie. W takich sytuacjach może wystąpić większa przestrzeń martwa w obszarze maski, co wpływa na zmniejszenie efektywności depozycji leku w dolnych drogach oddechowych. Podczas normalnego, spokojnego oddychania przestrzeń martwa pod maską będzie mniejsza i bardziej stała, ale jednak nadal istotna dla skuteczności nebulizacji, dlatego zaleca się, o ile to możliwe, jak najszybsze przejście z nebulizacją na ustnik. Ustnik eliminuje przestrzeń martwą, która mogłaby występować pod maską, co może prowadzić do efektywniejszego dostarczania leku do dolnych dróg oddechowych. Warto zaznaczyć, że wybór ustnika zależy od wieku dziecka i jego zdolności do współpracy.
W takich warunkach nebulizacja może być nieskuteczna lub nawet szkodliwa. Niektóre z możliwych zagrożeń to:
- Niedostateczne wchłonięcie leku przez płuca dziecka, co zmniejsza jego skuteczność i może prowadzić do przedawkowania lub niedawkowania.
- Podrażnienie błony śluzowej nosa i gardła przez roztwór nebulizacyjny, co może nasilać objawy chorobowe.
- Wywołanie odruchu kaszlowego lub wymiotnego przez drażnienie krtani lub przełyku przez roztwór nebulizacyjny.
Dlatego nie należy nebulizować dziecka podczas płaczu. Nebulizację można wznowić po ustaniu płaczu i uspokojeniu dziecka.
Prawidłowe przeprowadzenie terapii nebulizacyjnej
Aby nebulizacja była efektywna, warto zwrócić uwagę na kilka elementów:
- Stworzenie komfortowego środowiska:
Zadbaj o to, aby dziecko było spokojne i zrelaksowane przed nebulizacją. Wybierz cichą przestrzeń, w której maluch będzie się czuł bezpiecznie np. w pokoju dziecka, na kanapie, podczas oglądania ulubionego filmu lub słuchania ulubionej piosenki. Możesz również zaangażować dziecko w zabawę lub czytać mu książkę podczas zabiegu, aby zminimalizować ryzyko płaczu. Jeśli dziecko nadal płacze lub stresuje się podczas nebulizacji, spróbuj zaoferować mu dodatkowe wsparcie emocjonalne. Przytul dziecko, pochwal je za odwagę i zapewnij, że to, co robicie, jest dla jego dobra. Możesz zrobić inhalację “na niby” u misiów lub zabawek, aby pomóc dziecku oswoić się z urządzeniem i procesem nebulizacji. - Wybór odpowiedniego nebulizatora:
W przypadku dzieci, warto wybrać nebulizator przeznaczony specjalnie dla nich, z maską odpowiednią do wieku i kształtu twarzy dziecka. Źle dobrana maska może być nieprzyjemna dla dziecka i sprawiać dyskomfort. W przypadku noworodków i małych dzieci można użyć nebulizatora ze specjalnym kolankiem (w ofercie między innymi firm FLAEM i PARI). Na rynku dostępne są również nebulizatory i maski z motywami bajkowymi, które mogą przyciągnąć uwagę malucha i uczynić terapię bardziej przyjazną (kupując pamiętaj o sprawdzeniu specyfikacji technicznej lub skonsultuj się z fizjoterapeutą). - Wybór inhalatora (sprężarki) i długości wężyka:
Wybór inhalatora i długość wężyka mogą wpłynąć na nebulizację u dziecka, szczególnie w kontekście płaczu, krzyku i stresu. Wybierając odpowiedni inhalator i wężyk, można zminimalizować stres związany z zabiegiem nebulizacji i poprawić komfort dziecka, co z kolei może wpłynąć na efektywność terapii.- Wybór inhalatora: Istnieje wiele modeli inhalatorów (sprężarek). Dla dziecka ważne jest wybranie inhalatora, który jest cichy, łatwy w użyciu i szybko dostarcza lek. Niektórzy producenci, przykładowo PARI, mają w swojej ofercie inhalatory dla mniejszych dzieci.
- Długość wężyka: Długość wężyka wpływa na swobodę ruchu dziecka podczas nebulizacji. Dłuższy wężyk może pozwolić dziecku na więcej swobody, co może pomóc w utrzymaniu spokoju podczas zabiegu. Dłuższy wężyk może też pomóc w odsunięciu od dziecka głośnego inhalatora (sprężarki).
- Ustalenie właściwej pozycji:
Najlepsza pozycja dla dziecka podczas nebulizacji to siedzenie z głową lekko uniesioną. W ten sposób lek ma największą szansę na dotarcie do celu. Odstępstwo od tej pozycji możemy zrobić jedynie u niemowląt. Pamiętaj, że o zmianie pozycji np. na leżącą powinien zdecydować lekarz bądź fizjoterapeuta. - Czas trwania nebulizacji
Zabieg nebulizacji trwa średnio od 5 do 10 minut, w zależności od użytego leku i rodzaju nebulizatora. Ważne jest, aby nie wydłużać czasu nebulizacji bo może to znacząco obniżyć jakość zabiegu oraz działać stresująco na dziecko. - Częstotliwość nebulizacji: Terapia nebulizacyjna może być przeprowadzana kilka razy dziennie, jednak ostateczną decyzję dotyczącą częstotliwości i dawkowania leku powinien podjąć lekarz prowadzący. Należy zawsze przestrzegać jego zaleceń, aby uzyskać najlepsze rezultaty terapii.
Na podstawie:
- Sybilski A.J. Nebulizacja praktyczna w pytaniach i odpowiedziach, Terapia Reprint z nr 6; 2/2015:3-8
- Sybilski A.J. Dekalog w nebulizacji, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2019, 15(2):116-119
- Gizińska M., Konarska A., Rąglewska P., Rutkowski R., Straburzyńska‑Lupa A. Czynniki wpływające na skuteczność aerozoloterapii u dzieci, Pediatria i Medycyna Rodzinna 2012, 8(2):101-106
- Murakami G, Igarashi T, Adachi Y, Matsuno M, Adachi Y, Sawai M, Yoshizumi A, Okada T. Measurement of bronchial hyperreactivity in infants and preschool children using a new method. Ann Allergy. 1990;64:383–387.
- Iles R, Lister P, Edmunds AT. Crying significantly reduces absorption of aerosolised drug in infants. Arch Dis Child. 1999;81:163–165.
- Wildhaber JH, Dore ND, Wilson JM, Devadason SG, LeSouëf PN. Inhalation therapy in asthma: nebulizer or pressurized metered-dose inhaler with holding chamber? In vivo comparison of lung deposition in children. J Pediatr. 1999;135:28–33.
- Praktyczne aspekty nebulizacji pod redakcją Michała Pirożyńskiego, a-medica press, 2013.
- Mukowiscydoza choroba wieloukładowe pod redakcją prof. Doroty Sands, Wydanie II, 2021
