31 stycznia 2019 roku weszła nowa ustawa o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym, która wprowadziła zmiany w przepisach ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników, ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i wielu innych ustaw. Od 1 marca 2019 roku można ubiegać się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające, tzw. emerytura matczyna lub emerytura Mama 4+. Świadczenie to ma zapewnić niezbędne środki utrzymania osobom, które zrezygnowały z zatrudnienia, aby wychowywać co najmniej czworo dzieci lub z tego powodu w ogóle go nie podjęły i z tego powodu nie nabyły prawa do emerytury lub ich emerytura jest niższa od najniższej emerytury. W ostatnim przypadku świadczenie będzie wyrównaniem do wysokości najniższej emerytury. Rodzicielskie świadczenie uzupełniające jest specjalnym świadczeniem nie składkowym, finansowanym z budżetu państwa. To świadczenie ma zapewnić podstawowe środki do życia.
- Warunki otrzymania rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające można otrzymać, jeśli osoba wnioskująca nie ma dochodu zapewniającego niezbędne środki utrzymania i jest:
- matką, która ukończyła 60 lat oraz urodziła i wychowała lub tylko wychowała co najmniej 4 dzieci,
- ojcem, który ukończył 65 lat oraz wychował co najmniej 4 dzieci, ponieważ matka dzieci zmarła, porzuciła je lub przez długi czas ich nie wychowywała.
Warunek urodzenia i wychowania lub wychowania dzieci dotyczy dzieci własnych, dzieci współmałżonka, dzieci przysposobionych lub dzieci przyjętych na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej. Trzeba wykazać też brak niezbędnych środków utrzymania. Żeby mieć świadczenie, trzeba mieszkać w Polsce i mieć tutaj ośrodek interesów życiowych przez co najmniej 10 lat (po ukończeniu 16 roku życia),
a także mieć:
- polskie obywatelstwo lub
- obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej albo państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) i mieć prawo pobytu lub prawo stałego pobytu w Polsce, lub
- zalegalizowany pobyt w Polsce (jeśli jest się cudzoziemcem).
- Ustalenie prawa do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego
Ustalenie prawa do świadczenia następuje na wniosek matki lub ojca. Aby otrzymać rodzicielskie świadczenie uzupełniające, trzeba więc zgłosić o nie składając odpowiedni wniosek. Druki są w salach obsługi klientów w placówkach ZUS-u oraz na www.zus.pl, lub też w placówkach Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego KRUS oraz na www.krus.gov.pl.
Prawidłowo wypełniony wniosek musi zawierać:
- Dane osobowe wnioskującego: imię, nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL (lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu),
- Adres zamieszkania (jeśli nie stałego miejsca zamieszkania, podać należy adres miejsca pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania),
- Adres do korespondencji (jeśli jest inny niż adres zamieszkania),
- Informację o tym, w jaki sposób chce się otrzymywać świadczenie (podać należy niezbędne dane do realizacji wypłaty, np. nazwę banku i numer konta bankowego),
- Podpis wnioskującego.
- Inne dokumenty
Do wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające dołączyć należy:
- akty urodzenia dzieci lub orzeczenia sądu o powierzeniu sprawowania pieczy zastępczej nad dziećmi,
- informację o numerach PESEL dzieci,
- oświadczenie o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej,
- inne dokumenty, które mogą mieć wpływ na przyznanie świadczenia.
W oświadczeniu trzeba potwierdzić m.in., czy:
- urodziło się co najmniej 4 dzieci,
- wychowało się co najmniej 4 dzieci,
- miało się przerwy w wychowywaniu dzieci, a jeśli tak, to jak długie i jaka była ich przyczyna,
- ma się ograniczone prawa rodzicielskie lub jest się ich pozbawionym,
- mieszka się w Polsce i po ukończeniu przez 16 roku życia ma się tutaj ośrodek interesów życiowych (w rozumieniu art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych), a jeśli tak, to wskazać długość okresu,
w jakim spełnia się ten warunek przed zgłoszeniem wniosku o świadczenie, - ma się ustalone prawo do emerytury lub renty,
- pobiera się emeryturę lub rentę,
- uzyskuje się dochód z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej,
- posiada się gospodarstwo rolne, a jeśli tak, to jaka jest jego powierzchnia,
- uzyskuje się dochód z działów specjalnych produkcji rolnej,
- uzyskuje się inne dochody,
- przebywa się w areszcie śledczym lub zakładzie karnym.
Trzeba potwierdzić inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na decyzję w sprawie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego.
WAŻNE
Jeśli jest się ojcem i ubiega się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające, w oświadczeniu wskazać trzeba datę zgonu matki dzieci albo datę porzucenia przez nią dzieci albo zaprzestania ich wychowywania przez długi okres i potwierdzić to dokumentami.
- Dokumenty potwierdzające okoliczności brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosku
Dokumenty potwierdzające dane podane we wniosku o rodzicielskie świadczenie uzupełniające oraz w oświadczeniu o sytuacji osobistej, rodzinnej, majątkowej i materialnej, można udokumentować poprzez:
- zaświadczenia z właściwego urzędu skarbowego, które potwierdzają źródła osiąganych dochodów lub przychodów oraz ich wysokość,
- zaświadczenia, które potwierdzają aktualne zatrudnienie lub prowadzenie innej działalności zarobkowej oraz wysokość osiąganych dochodów lub przychodów,
- zaświadczenia, które potwierdzają wysokość innych pobieranych przez wnioskującego świadczeń,
- zaświadczenia z urzędu gminy, które potwierdzają rodzaj oraz wielkość posiadanego gospodarstwa rolnego,
- oświadczenia o wysokości dochodu z gospodarstwa rolnego,
- inne dokumenty, które potwierdzają sytuację osobistą, rodzinną, majątkową
i materialną wnioskującego.
- Kto rozpatruje wnioski
Przyznanie prawa do świadczenia lub odmowa ma charakter uznaniowy i następuje na drodze decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, albo Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Po rozpatrzeniu wniosku otrzymuje się decyzję o przyznaniu prawa do świadczenia albo o jego odmowie.
- Kiedy nie otrzymuje się świadczenia
Nie otrzymuje się świadczenia uzupełniającego, jeśli:
- jest się uprawnionym do emerytury albo renty w wysokości co najmniej najniższej emerytury,
- jest się tymczasowo aresztowanym albo odbywa się karę pozbawienia wolności
(z wyłączeniem odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego).
Nie można otrzymać rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego również kiedy:
- sąd pozbawił wnioskodawcy władzy rodzicielskiej albo ją ograniczył przez umieszczenie dziecka lub dzieci w pieczy zastępczej,
- długotrwale wnioskodawca zaprzestał wychowywania dzieci.
WAŻNE
Rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje wyłącznie wtedy, gdy w trakcie jego pobierania mieszka się w Polsce.
- Wysokość rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego
Jeśli nie pobiera się emerytury ani renty, rodzicielskie świadczenie uzupełniające przysługuje w wysokości najniższej emerytury. Od 1 marca 2019 r. wynosi ona 1100 zł i jest co roku waloryzowana.
W przypadku pobierania emerytury lub renty w wysokości niższej niż najniższa emerytura, to rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie dopełnieniem do najniższej emerytury. Oznacza to, że kwota rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego będzie równa różnicy pomiędzy najniższą emeryturą a wysokością pobieranej emerytury albo renty.
WAŻNE
Wysokość świadczenia po waloryzacji nie może być wyższa od najniższej emerytury. Jeśli otrzyma się świadczenie w wysokości dopełnienia do najniższej emerytury, to suma rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego i emerytury albo renty, którą pobiera się, nie może być wyższa od najniższej emerytury.
- Zasady wypłacania świadczenia
Wypłata świadczenia przysługuje od pierwszego dnia miesiąca, w którym prezes ZUS/KRUS wydał decyzję, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym osiągnęło się powszechny wiek emerytalny tj. 60 lat – kobiety, 65 lat – mężczyźni. Przyznanie prawa do świadczenia lub odmowa ma charakter uznaniowy. Przy pobieraniu rodzicielskiego świadczenia jest obowiązek powiadamiania ZUS/KRUS o wszelkich zmianach, które mają wpływ na prawo do tego świadczenia i jej wysokość. Takimi sytuacjami są np. podjęcie zatrudnienia, osiągnięcie dodatkowego dochodu, czy uzyskanie prawa do innego świadczenia. Ponowne uzyskanie prawa do rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego następuje po spełnieniu wyżej wymienionych warunków.
- Odwołania od decyzji
W przypadku kiedy nie zgadza się wnioskodawca z decyzją w sprawie rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, ma prawo:
- w ciągu 14 dni od otrzymania decyzji zgłosić wniosek do prezesa ZUS/KRUS
o ponowne rozpatrzenie sprawy, - w ciągu 30 dni od doręczenia decyzji zgłosić skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie za pośrednictwem prezesa ZUS/KRUS.
Można złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie jeśli skarżący nie zgadza się z decyzją po ponownym rozpatrzeniu sprawy.
WAŻNE
Do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych składa się odwołanie, jeśli wnioskujący nie zgadza się z decyzją oddziału ZUS/KRUS w sprawie:
- ponownego ustalenia wysokości rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego,
- ustania prawa do tego świadczenia,
- wypłaty tego świadczenia,
- zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.
Od decyzji przyznającej prawo do świadczenia oraz od decyzji odmawiającej prawa do przyznania świadczenia stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do organu, który wydał decyzję, o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej
w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji określone w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego.
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. 2019 poz. 303); Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 poz. 300); Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2019 poz. 29)
Magdalena J. Tomczyk