Najczęściej popełniane błędy podczas inhalacji, nebulizacji u dzieci przewlekle chorych

Inhalatory do nebulizacji rozpylają lek do postaci aerozolu zawierającego krople o odpowiedniej wielkości. Taki zabieg wydaje się bardzo prosty. Często rodzice nie zdają sobie jednak sprawy, jak wiele błędów można popełnić podczas nebulizacji.

Więcej o samej inhalacji, nebulizacji u chorych na mukowiscydozę w artykule: INHALACJA A NEBULIZACJA, CZY SĄ JAKIEŚ RÓŻNICE? CZYM JEST NEBULIZACJA?

Niebezpieczne błędy podczas inhalowania, nebulizacji u dzieci

Wszystkie leki dostępne w sprzedaży aptecznej w Polsce mogą wywoływać niepożądane działanie – skutki uboczne. Także leki stosowane w nebulizacji u chorych na mukowiscydozę.

Niepożądane działanie leku, niepożądana reakcja polekowa – każda szkodliwa i niezamierzona reakcja, która występuje po podaniu określonego leku w dawce terapeutycznej w celu profilaktyki, ustalenia rozpoznania lub leczenia, niezależnie od drogi podania. Działania niepożądane leków są bardzo różne i zależą od wielu czynników. W zasadzie nie istnieją leki całkowicie pozbawione tego typu działań.

Niepożądane reakcje wynoszą od 3–25% przypadków zastosowania leku.  [1]

Poniżej prezentujemy najczęściej popełniane błędy podczas nebulizacji. Proszę pamiętać, że poniższe rady nie stanowią porady lekarskiej. Stosowanie i dawkowanie substancji leczniczych musi być zawsze konsultowane z lekarzem bądź farmaceutą. Wszelkie leki należy zawsze stosować dokładnie tak, jak to opisano w ulotce dla pacjenta lub według zaleceń lekarza lub farmaceuty.

Najczęściej popełniane błędy podczas inhalacji, nebulizacji?

1. Niepłukanie wodą ust po wykonaniu inhalacji, nebulizacji.

Leki wziewne stosowane w mukowiscydozie i innych chorobach układu oddechowego, działają w oskrzelach i płucach pacjenta. Jednak podczas wdychania część leku odkłada się w górnych drogach oddechowych, w tym w jamie ustnej, jamie nosowej i gardle.Jakie mogą (ale nie muszą) byś skutki uboczne takiego odkładania się leków? Różne w zależności od substancji aktywnych? Najczęściej:
– kandydoza błony śluzowej jamy ustnej, czyli grzybica (rozwija się czasem w wyniku stosowania sterydów lub antybiotyków). Objawia się m.in. białym nalotem na ustach i błonach śluzowych jamy ustnej, pieczeniem oraz owrzodzeniem błony śluzowej jamy ustnej.
– chrypka, kaszel, podrażnienia gardła
– suchość w ustach (kserostomia)
– zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
– przebarwienia zębów i próchnica zębów (część leków może osłabiać szkliwo zębów)
– zaburzenia zmysłu smaku

Po inhalacji, nebulizacji zawsze warto przepłukać usta wodą, a jeśli jest to niemożliwe ze względu na wiek dziecka to podać do wypicia jakiś napój. Warto też po zakończonym zabiegu inhalacji umyć zęby. 

2. Niedopasowane lub zniekształcone maseczki do inhalacji, nebulizacji.

Nieprawidłowo dopasowane lub zniekształcone maseczki do inhalacji, nebulizacji lub ich nieprawidłowe przytrzymywanie podczas wykonywania zabiegu może prowadzić do odkładania się i skraplania par lekarstwa na skórze dziecka, zwykle w okolicach oczu. Część leków może podrażniać oczy. Warto o tym pamiętać!

Najlepszą metodą inhalacji, nebulizacji jest stosowanie ustnika. Jeżeli nie jest to możliwe, np w. przypadku małych dzieci, zawsze trzeba stosować dobrze dopasowaną maseczkę do inhalacji. Część rodziców kremuje twarz dziecka przed inhalacją. Warto też po zakończeniu inhalacji umyć zęby i oczyścić (umyć) twarz dziecka.

3. Brak filtru “na wydechu”

Podczas stosowania nebulizatorów do otoczenia może wydostawać się duża ilość substancji leczniczych. Takie opary leku unoszące się w pomieszczeniu, mogą wywoływać różne skutki uboczne u domowników.

Co możemy zrobić?
– ograniczać liczbę osób postronnych w pomieszczeniu w trakcie nebulizacji
– po zakończeniu nebulizacji zawsze wietrzyć pomieszczenie
– stosować filtr „na wydechu” nebulizatora (o ile producent przewidział tego typu konstrukcję, zwykle jest to element w kształcie „grzybka” z filtrem, zamontowany przed ustnikiem lub maseczką, najczęściej trzeba dokupić elementy tego filtra)
– stosować rurę wyprowadzającą powietrze wydychane (zwykle jest to prosta lub karbowana rura podpięta zamiast „wydechowego” filtru, wyprowadza się ją na zewnątrz okna)
– o ile to możliwe stosować nebulizator uruchamiany wdechem (z zastawką, która blokuje aerozol podczas wydechu – tego typu konstrukcje są wydajniejsze, lekarstwo podawane jest tylko w trakcie wdechu).Więcej informacji na ten temat w artykule: NEBULIZACJA LEKAMI W MUKOWISCYDOZIE. WPŁYW NA DOMOWNIKÓW I SPRZĘT ELEKTRONICZNY

4. Najpoważniejszy błąd: ULOTKI LEKÓW

Ulotki trzeba czytać! W nich opisane są działania niepożądane oraz sposób postępowania z lekarstwem i jego bezpieczne stosowanie. Warto też dokładnie przeczytać instrukcję obsługi kompresora i nebulizatora.

5. Używanie wyeksploatowanego sprzętu

To też częsty błąd. Długo eksploatowane sprzęty do fizjoterapii oddechowej ulegają zużyciu i nie pracują wydajnie.

Uważa się, że sprężarki (inhalatory) należy wymieniać co 5 lat. Ale już w drugim, trzecim roku użytkowania warto zwrócić uwagę, czy nie spada wydajność urządzenia. Nie każdy inahalator jest w stanie wytrzymać taką ilość inhalacji, jaką wykonuje się w terapii mukowiscydozy.

W celu zachowania prawidłowych parametrów nebulizacji zaleca się wymianę nebulizatora po 30-60 dniach regularnego używania. Przy dłuższym używaniu zmieniają się parametry wytwarzanego aerozolu i spada jakość nebulizacji (zmniejsza się depozycja leku). W starszych publikacjach na temat nebulizacja można się spotkać z informacją o potrzebie wymiany raz na pół roku, czy raz na rok, jednak w mukowiscydozie sugerujemy częstszą wymianę nebulizatora. Proszę też zwrócić uwagę, że czas użytkowania podany w ulotkach czy informacjach producentów odnosi się do ogólnej populacji pacjentów z różnymi chorobami, gdzie nie wykonuje się tak częstych nebulizacji.

6. Niewłaściwe dawkowanie leku

W przypadku inhalacji leków bardzo ważne jest dokładne stosowanie zaleconych dawek leku, ponieważ zbyt mała dawka może być nieskuteczna, a zbyt duża dawka może być szkodliwa.

7. Brak regularności w leczeniu

Odpowiednia częstotliwość inhalacji leków jest ważna dla uzyskania optymalnych efektów terapeutycznych. Leczenie powinno być przeprowadzane regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty. Regularność inhalacji leków jest szczególnie ważna w przypadku chorób przewlekłych, takich jak astma, mukowiscydozy, pierwotna dyskineza rzęsek, POChP, gdzie regularne stosowanie leków zmniejsza ryzyko zaostrzeń i poprawia kontrolę objawów.

Nieprzestrzeganie zaleceń co do częstotliwości inhalacji leków może prowadzić do niekontrolowanego postępu choroby i utrudniać osiągnięcie pożądanych efektów terapeutycznych. Zbyt rzadkie stosowanie leków może nie tylko pogorszyć kontrolę choroby, ale także prowadzić do nasilenia objawów i zaostrzeń. Dlatego bardzo ważne jest, aby rodzice lub opiekunowie stosowali leki zgodnie z zaleceniami lekarza i w regularnych odstępach czasu. Ponadto, regularne wizyty kontrolne z lekarzem są niezbędne do monitorowania postępu choroby i dostosowania dawek leków, gdy jest to konieczne.

8. Brak higieny nebulizatora i inhalatora

Regularne czyszczenie urządzenia do inhalacji jest bardzo ważne, aby zapewnić skuteczność i bezpieczeństwo leczenia. Inhalatory i nebulizatory mogą zbierać resztki leków, kurz i bakterie, co może wpłynąć na jakość leczenia i wywołać problemy zdrowotne.

Czyszczenie urządzenia zależy od rodzaju urządzenia i zaleceń producenta. Zwykle urządzenia do inhalacji, takie jak nebulizatory, muszą być regularnie myte wodą i mydłem oraz odkażane specjalnymi preparatami lub poddawane procesowi dezynfekcji w wyparzarkach do butelek i smoczków. Inhalatory wymagają okresowej wymiany filtra.

9. Nieprawidłowe przechowywanie leku

Prawidłowe przechowywanie leków do inhalacji jest ważne, aby zachować ich skuteczność i jakość. Właściwe przechowywanie leków do inhalacji zależy od rodzaju leku, ale ogólnie rzecz biorąc, leki te powinny być przechowywane w suchym i chłodnym miejscu, z dala od światła i wilgoci. Niektóre leki mogą wymagać specjalnego przechowywania np. w lodówce.

Należy unikać przechowywania leków do inhalacji w miejscach, gdzie temperatura jest wysoka, na przykład w pobliżu kuchenki lub okna. Wysoka temperatura może wpłynąć na skład chemiczny leku i zredukować jego skuteczność. W przypadku leków do inhalacji w formie aerozolu, takich jak inhalatory proszkowe (fajki), należy unikać przechowywania ich w miejscach, gdzie temperatura jest poniżej zera, ponieważ niskie temperatury mogą wpłynąć na jakość sprężonego gazu wewnątrz pojemnika i utrudnić uwalnianie leku oraz zniszczyć strukturę leku.

Należy również zwrócić uwagę na datę ważności leku do inhalacji, a także czy opakowanie leku nie jest uszkodzone.

10. Niewłaściwe stosowanie różnych rodzajów nebulizatorów

Ważne jest, aby rodzice lub opiekunowie byli dokładnie poinformowani o sposobie stosowania konkretnego typu nebulizatora. Niektóre modele nebulizatorów wyposażane są w różnego rodzaju wkłady dyszy, w modelach Pari oznaczone kolorami. W zależności od wybory wkładu może być inna wydajność nebulizacji, tzw. średnia masa cząsteczek MMD oraz udział procentowy cząsteczek poniżej 5μm. Część nebulizatorów, przykładowo Flaem RF9, może być wyposażonych w możliwość sterowania wydajnością i wielkością wytwarzanych cząsteczek.  Są też nebulizatory sterowane wdechem.

[1] Wiki