ABC mukowiscydozy – fakty na temat choroby

Badania przesiewowe w kierunku mukowiscydozy wykonuje się każdemu nowo narodzonemu dziecku w polskich szpitalach. Nie są 100% skuteczne, ocenia się że wykrywają 99,5% przypadków CF.

Polegają na pobraniu krwi noworodka i zbadaniu poziomu trypsynogenu.

Jeżeli Ty lub Twój partner/ka boicie się ryzyka mukowiscydozy bo w rodzinie występowały już przypadki tej choroby możecie skorzystać z konsultacji Poradni Genetycznej. Specjalista może zlecić badania genetyczne w kierunku nosicielstwa zmutowanego genu CFTR. Skierowanie do poradni może wystawić zarówno lekarz POZ jak i inny lekarz specjalista (bez skierowania wizyta konsultacyjna będzie odpłatna).

Większość ludzi w Polsce i na świecie nie wie o nosicielstwie wadliwego genu CFTR odpowiedzialnego za mukowiscydozę. Jeżeli masz obawy, to skorzystaj z konsultacji Poradni Genetycznej, która może zlecić badania genetyczne lub test potowy (badanie diagnostyczne potwierdzające mukowiscydozę).

W przypadku potomstwa dwóch nosicieli zmutowanego genu CFTR istnieje jedna na cztery szanse na przeniesienie dwóch zmutowanych genów, po jednym od każdego rodzica (dziecko z dwoma zmutowanymi genami CFTR jest chore na mukowiscydozę). Dlatego w rodzinach, w których rodzice są nosicielami genu CFTR zawsze występuje ryzyko wystąpienia mukowiscydozy.

Lista poradni genetycznych w Polsce wykonujących konsultacje i badania w kierunku mukowiscydozy oraz innych chorób genetycznych.

Poradnia Genetyczna Zakładu Genetyki Klinicznej UM
ul. Waszyngtona 17
15-274 Białystok
tel.: (0-85) 745-08-01

NZOZ Podlaskie Centrum Genetyki Klinicznej GENETICS
ul. Parkowa 14/84
15-224 Białystok
tel.: ( 0-85) 742-64-26
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna, SPZOZ Wojewódzki Szpital Zespolony
im. J. Śniadeckiego
ul. Warszawska 15
15-062 Białystok
tel.: (0-85) 748-87-00 wew. 745

Poradnia Genetyczna Katedry i Zakładu Genetyki Klinicznej AM
ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9
85-094 Bydgoszcz
tel.:(0-52) 585-43-67
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna
Katedry i Zakładu Biologii i Genetyki UM
ul. Dębinki 7
80-210 Gdańsk
tel.: (0-58) 349-34-68
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna
Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka SUM
ul. Medyków 16
40-752 Katowice
tel.:(0-32) 207-16-41
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna Zakładu Genetyki Klinicznej Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii UJ
ul. Wielicka 265
30-683 Kraków
tel.: (0-12) 658-20-11

NZOZ Poradnia Genetyczna Kostyk i Kruczek Spółka Partnerska Lekarzy
ul. Wieniawskiego 64
31-436 Kraków
tel.: (0-12) 418-81-60, fax: (0-12) 418-81-61
www.poradniagenetyczna.pl

Poradnia Genetyczna Zakładu Genetyki Medycznej UM SP Szpital Wojewódzki im. Jana Bożego
ul. Piłsudskiego 11
20-093 Lublin
tel.: (0-81) 532-05-35
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna Katedry Genetyki Medycznej i Zakładu Genetyki Medycznej Instytut Endokrynologii UM
ul. Sterlinga 5
91-425 Łódź
tel.: (0-42) 632-27-42
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna Centrum Zdrowia Matki Polki
ul. Rzgowska 281/289
93-338 Łódź
tel.: (0-42) 271-11-31
Rejestracja telefoniczna i osobista

Poradnia Genetyczna NZOZ “GENOS”
ul. Piotrkowska 204/210
90-338 Łódź
tel. (0-42) 611-63-11

Poradnia Genetyczna, Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej im. “Dzieci Warszawy” w Dziekanowie Leśnym
ul. M.Konopnickiej 65
05-092 Łomianki
tel.: (0-22) 765-71-73
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna Woj. Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego
ul. Żołnierska 18
10-560 Olsztyn
tel.: (0-81) 539-32-00,539-32-01
Rejestracja telefoniczna
Godziny przyjęć: wtorki 9:00 – 15:00

Poradnia Genetyczna
Centrum Genetyki Medycznej NZOZ
ul. Grudzieniec 4
60-823 Poznań
tel.: (0-61) 852-73-32, 848-40-38
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna
SP ZOZ nr 1
ul. Hetmańska 21
35-045 Rzeszów
tel.: (0-17) 853-52-81, wew. 352
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna
SPSK Nr 2
ul. Połabska 4
70-115 Szczecin
tel.: (0-91) 466-15-65
Rejestracja telefoniczna
Godziny przyjęć: poniedziałek-piątek 8:00 – 12:00

Poradnia Genetyczna, Zakładu Genetyki Medycznej Instytut-Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka
Al. Dzieci Polskich 20
04-736 Warszawa-Międzylesie
tel.: (0-22) 327-71-38
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna, Zakładu Genetyki Medycznej Instytut Matki i Dziecka
ul. Kasprzaka 17a6
01-211 Warszawa
tel.: (0-22) 327-71-38
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna, Zakładu Genetyki, Instytut Psychiatrii i Neurologii
Al. Sobieskiego 1/9
02-957 Warszawa
tel.: (0-22) 458-26-10, 458-28-56
Rejestracja telefoniczna

Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny
Poliklinika II
Poradnia genetyczna dla dzieci
ul. Działdowska 1
01-184 Warszawa
tel. (0-22) 45-232-67
Rejestracja telefoniczna

Poradnia Genetyczna
Zakładu Genetyki Medycznej
Katedra i Zakład Patofizjologii AM
ul. Marcinkowskiego 1
50-368 Wrocław
tel.: (0-71) 784-12-55, 784-27-25, 327-09-74
Godziny przyjęć: poniedziałek 11:00 – 18:00
wtorek, czwartek, piątek 9:00 – 14:00

Jeżeli nie znalazłeś poradni w swojej okolicy lub znasz poradnię specjalizującą się poradnictwem i diagnozowaniem w kierunku mukowiscydozy, której nie ma na powyższej liście, to skontaktuj się z nami pod adresem [email protected]

Obecnie znamy ponad 2000 różnych mutacji genu CFTR. Nie wszystkie mutacje CFTR wywołują objawy mukowiscydozy, prowadzą do rozwoju mukowiscydozy, niektóre mogą nieść ryzyko wystąpienia objawów mukowiscydozy (CFSPID), a niektóre mogą nie wywoływać żadnych objawów mukowiscydozy.

CFSPID

W trakcie diagnostyki (zwykle podczas badań przesiewowych) stwierdza się czasem obecność mutacji o nieznanych konsekwencjach klinicznych CFSPID. Część dzieci z CFSPID do końca życia nie będzie chorować na mukowiscydozę i choroby towarzyszące mukowiscydozie. U części dzieci z CFSPID może rozwinąć się mukowiscydoza oraz choroby towarzyszące (zależne od mutacji CFTR).  W takim przypadku mówimy o wykryciu jednej lub dwóch mutacji o nieznanym rokowaniu.

Atypowa mukowiscydoza

U nie wielkiej części osób z dwiema mutacjami może rozwinąć się mukowiscydoza atypowa. Osoby z atypową mukowiscydozą mają zazwyczaj 1 ciężką mutację klasy I lub II i 1 łagodniejszą mutację lub nieprawidłowość powtórzeń trinukleotydów na ich innym genie CFTR.

Klasyczna mukowiscydoza

W trakcie diagnostyki wykrywa się dwie mutacje chorobotwórcze, patogenne, wywołujące mukowiscydozę.

Niepatogenne mutacje

W trakcie diagnostyki mogą zostać odkryte tez mutację nie wywołujące objawów mukowiscydozy. U takich osób nie rozwinie się mukowiscydoza. Mimo mutacji będą zdrowe.

CFTR-RD

CFTR-RD charakteryzuje się występowaniem pojedynczych objawów mukowiscydozy powiązanych z występowaniem najczęściej jednej mutacji CFTR. Ale nie mówimy tutaj o mukowiscydozie, a chorobach zależnych od mutacji CFTR.

Rodzice w Polsce są informowani o rodzaju mutacji (list z wynikami laboratoryjnymi, genetycznymi zawiera informację, czy mutacja jest patogenna/chorobotwórcza lub o nieznanych konsekwencjach klinicznych CFSPID).

Badanie chlorków w pocie (test potowy) jest istotnym badaniem w diagnostyce mukowiscydozy.

Podwyższony, wysoki poziom chlorków w pocie może występować nie tylko w mukowiscydozie. Dlatego w tej chorobie test potowy jest częścią szerszych badań diagnostycznych, najczęściej połączonych z wykonaniem badań genetycznych. Od 2009 jest zwykle konsekwencją pozytywnego wyniku badań przesiewowych w kierunku mukowiscydozy. Wykonuje się go też u dzieci i osób starszych, u których wystąpiły objawy mukowiscydozy, w celu potwierdzenia diagnozy.

Oprócz mukowiscydozy, podwyższony poziom chlorków w pocie może występować u osób z:

• niedoczynnością kory nadnerczy,
• anoreksją,
• dysautonomią (dysfunkcja autonomiczna, neuropatia autonomiczna),
• dysplazją ektodermalna,
• egzemą (eczema),
• fukozydozą
• niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (fawizm),
• chorobą von Gierkego,
• niedoczynnością przytarczyc,
• niedoczynnością tarczycy,
• niedożywieniem z różnych przyczyn,
• moczówką prostą,
• postępującą cholestazą G6PD.

Test potowy służy do pomiaru ilość chlorków w pocie. Osoby dotknięte mukowiscydozą mogą mieć od dwóch do pięciu razy większą ilość chlorków w pocie.

Referencyjną metodą pomiaru ilości chlorków w pocie w mukowiscydozie jest klasyczny test potowy – ilościowa jonoforeza pilokarpinowa. Alternatywną dla jonoforezy pilokarpinowej jest test konduktometryczny, który pozwala uzyskać wynik w krótszym czasie, również u bardzo małych dzieci.

Test chlorków w pocie (test potowy) jest istotnym badaniem w diagnostyce mukowiscydozy. Rzadko, ale jednak możliwe są fałszywie ujemne, negatywne wyniki testu potowego w mukowiscydozie. Czyli mimo mukowiscydozy, wyniki będą “w normie”.

Takie wyniki możemy otrzymać między innymi w przypadku:

• niektórych mutacji patogennych (odpowiedzialnych za mukowiscydozę) oraz mutacji o niejasnych konsekwencjach klinicznych, np.  3849+10kbC->T,
• obrzęków obwodowych, zwłaszcza u niemowląt z hipoproteinemią,
• dużego niedożywienia,
• błędów technicznych sprzętu lub nieprawidłowego sposobu przeprowadzenia badania,
• stosowania mineralokortykosteroidów.

Zobacz też “Przyczyny dodatniego testu potowego (podwyższonych chlorków) mimo braku mukowiscydozy“.

W Polsce test potowy można wykonać już u małych dzieci – noworodków urodzonych w terminie, powyżej 10 dnia życia i masie ciała powyżej 2 kg (są odstępstwa od tej reguły u dzieci z podejrzeniem mukowiscydozy w wyniku niedrożności smółkowej).

Test potowy w diagnostyce mukowiscydozy nie wymaga specjalnego przygotowania, dziecko nie musi być na czczo. Przed wykonaniem tego testu dziecko może jeść, pić i ćwiczyć, jak zwykle oraz kontynuować przyjmowanie jakichkolwiek leków.

Najczęściej zaleca się, by nie kremować rąk i nóżek u noworodka 24h przed wykonywaniem badania.

Badanie jest czasochłonne. Warto zabrać zabawki, które zajmą uwagę dziecka przez czas trwania badania.

Górną granicą ilości chlorków w pocie to wynik 29 mmol/l, a wynikiem prawidłowym każdy od 0 do 29 mmol/l włącznie.

Wartości 30-59 mmol/l wskazują na niejednoznaczne wyniki i na podstawie jedynie testu potowego nie można potwierdzić lub wykluczyć mukowiscydozy. Najczęściej w takim przypadku wykonuje się rozszerzone badania genetyczne.

Wartości powyżej 60 mmol/l mogą wskazywać na mukowiscydozę lub fałszywie dodatni wynik testu potowego.

Badanie przeznabłonkowej różnicy potencjałów w błonie śluzowej nosa (w języku angielskim Nasal Transepithelial potential difference lub NPD) to użyteczne narzędzie diagnostyczne w przypadku niejednoznacznych wyników badań diagnostycznych w kierunku mukowiscydozy.

Badanie polega na pomiarze różnicy potencjałów, tj. ładunku na powierzchni nabłonka dróg oddechowych w nosie w porównaniu z płynem śródmiąższowym. Osoby z mukowiscydozą mają znacznie bardziej ujemną powierzchnię błony śluzowej nosa niż normalnie, ze względu na zwiększone wchłanianie sodu.

Badanie NPD wykonuje się in vivo, czyli na pacjencie, w odróżnieniu od badania ICM. Badanie NPD jest bezpieczne i nieinwazyjne dla pacjenta.

Badanie ICM z ang. Intestinal current measurement.

Podobnie jak badanie przeznabłonkowej różnicy potencjałów w błonie śluzowej nosa (NPD), ICM może być przydatne w diagnozowanie mukowiscydozy w przypadku niejednoznacznych wyników innych badań diagnostycznych. W odróżnieniu od NPD, badanie ICM jest dość łatwe do wykonania w każdym wieku, także u niemowląt.

Badanie polega na pobraniu komórek błony śluzowej odbytu lub jelita czczego. Pobrane komórki już w warunkach laboratoryjnych umieszcza się komorze Ussinga, która służy do pomiaru epitelialnego transportu jonów.